Το πολυτιμότερο πράγμα των ισχυρών

Η ταινία Mr. Arkadin/Confidential Report του Orson Welles εξερευνά με επιτυχία την ανθρώπινη φύση.

Η πλοκή της υπόθεσης ξετυλίγεται μέσω των δύο κύριων πρωταγωνιστών, του Gregory Arkadin (Orson Welles), βαθύπλουτου μεγιστάνα με μυστήριο να καλύπτει το παρελθόν του, και του Guy Van Stratten (Robert Arden), φιλόδοξου νεαρού σε ρόλο ντετέκτιβ που αναλαμβάνει να εξιχνιάσει τα σκοτεινά σημεία της ζωής του Arkadin.

Στην εισαγωγική σκηνή ο αφηγητής, μέσω ενός “μύθου”, μας αποκαλύπτει το πολυτιμότερο πράγμα των ισχυρών όλων των εποχών:

Ένας σπουδαίος και ισχυρός βασιλιάς κάποτε ρώτησε ένα ποιητή. “Τι να σου δώσω απ’ όλα αυτά που έχω;”

Αυτός σοφά απάντησε. “Τίποτε κύριε .... Εκτός από το μυστικό σας.”

Το χειρότερο και από το θάνατο

Ο δρόμος του θανάτου στον Πλάτωνα

Ο Φαίδων είναι ίσως ο πιο υποβλητικός πλατωνικός διάλογος. Είναι ένας απ’ τους πιο καλογραμμένους κι απ’ τους διαλόγους που άσκησαν τη μεγαλύτερη επίδραση στους μεταγενέστερους· και μόνο το θέμα του μας προδιαθέτει γι’ αυτό. Ο Πλάτων πια, όταν έχει φτάσει στη μέση περίοδό του –στην ωριμότητά του– αποφασίζει να γράψει έναν διάλογο αφιερωμένο στον δάσκαλό του, στον Σωκράτη, περιγράφοντας τις τελευταίες στιγμές του.

Στην ουσία, ο δραματικός χρόνος είναι ελάχιστος, είναι μία μέρα: Ξημερώνει η μέρα της εκτέλεσης του Σωκράτη· έρχονται να τον αποχαιρετίσουν τα παιδιά του, η γυναίκα του και οι φίλοι του. Απομακρύνει τη γυναίκα και τα παιδιά του, διότι δεν θέλει αυτή την ατμόσφαιρα του δράματος και του κλάματος και της υστερίας, και μένει με τους πολύ στενούς του φίλους και ήρεμα συζητούν για τη μοίρα του φιλοσόφου μπροστά στον θάνατο – κι όχι μόνο μπροστά στον θάνατο, αλλά στην ουσία και για τη μετά θάνατον ζωή, αφού ο Σωκράτης, όπως παρουσιάζεται στον Φαίδωνα, είναι πεπεισμένος ότι η ζωή δεν τελειώνει με τον θάνατο του σώματος, αλλά συνεχίζεται και μετά, με την αθανασία της ψυχής. Άρα δηλώνει ρητώς ότι πιστεύει ότι αποτελούμαστε από δύο διακριτά στοιχεία, το θνητό μας σώμα και την αθάνατή μας ψυχή, και για τον φιλόσοφο ο σωματικός θάνατος είναι μια μορφή απελευθέρωσης.

Η ψυχή που είναι το καλύτερό μας μέρος, το αθάνατό μας μέρος, επιτέλους ελευθερώνεται απ’ τα δεσμά του σώματος –υπάρχει η έκφραση ότι το σώμα είναι «φυλακή της ψυχής»– αφού παύει πια να την καταπιέζει, να την εγκλείει μέσα σ’ ένα περιβάλλον παθών, αναζήτησης της ηδονής, έντονων διαξιφισμών που γεννιούνται με την επίγειά μας παρουσία, και επομένως μπορεί η ψυχή πια, ελεύθερη απ’ αυτές τις δεσμεύσεις, ν’ αναζητήσει την αλήθεια. Άρα μπορεί να φανταστεί κανένας, αν πάρει κατά γράμμα τον διάλογο, ότι ο Πλάτων συστήνει έναν δρόμο της φιλοσοφίας μέσω του θανάτου· και μ’ αυτή την έννοια υπάρχει και ο ορισμός μέσα στον Φαίδωνα της φιλοσοφίας ως «μελέτης θανάτου».

Να πούμε πρώτ’ απ’ όλα ότι η ιδέα της αθανασίας της ψυχής δεν είναι πλατωνική· προϋπάρχει του Πλάτωνα. Υπάρχει σίγουρα στους Πυθαγόρειους, πιθανότατα απ’ τον ίδιο τον Πυθαγόρα, άρα μιλάμε για τα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ., και την ίδια στιγμή άλλοι αποδίδουν την ίδια πίστη στην αθανασία της ψυχής στους λεγόμενους Ορφικούς, που είναι μια μυστική πάλι ομάδα θρησκευτικής κατεύθυνσης –πολλοί τους συγχέουν με τους Πυθαγορείους, οι Πυθαγόρειοι ωστόσο είναι και φιλόσοφοι, ενώ για τους Ορφικούς δεν λέγεται κάτι τέτοιο. Αλλά και πίσω απ’ τα λεγόμενα Ελευσίνια μυστήρια –που είναι καθιερωμένη γιορτή στην Αθήνα, ακόμα και την εποχή της δημοκρατίας, την εποχή του Σωκράτη και μετά του Πλάτωνα. Αυτό που συνένωνε τους μύστες των Ελευσινίων μυστηρίων ήταν η πίστη ότι με τις τελετές αυτές που έκαναν κάθε χρόνο στην ανάλογη γιορτή με την πομπή προς την Ελευσίνα, θα διασώζαν κατά κάποιον τρόπο την ψυχή τους· δηλαδή ήταν μια μορφή κάθαρσης, ώστε μετά τον θάνατο του σώματος να ’χουν μια καλύτερη τύχη. […]

Ο Πλάτων δείχνει ν’ αποδέχεται αυτές τις θεωρίες και ίσως είναι το σημείο εκείνο που τον συνδέει πιο στενά με τους Πυθαγορείους. Πολλοί λένε ότι ο Πλάτων, ειδικά προς το τέλος της ζωής του, «πυθαγορίζει» όπως λέμε, δηλαδή υιοθετεί αυτούσια ή συνεχίζει κάποια από τα δόγματα που προτάθηκαν και έγιναν γνωστά στην Ελλάδα και διαδόθηκαν μέσω των Πυθαγορείων. Ότι πιστεύει στην αθανασία της ψυχής, δεν νομίζω ότι μπορεί κανείς να αμφιβάλλει, αφού αυτό το θέμα επανέρχεται όχι μόνο στον Φαίδωνα, αλλά σε πολλούς διαλόγους, και κυρίως γιατί κλείνει τρεις από τους σημαντικότερους διαλόγους του (τον Γοργία, την Πολιτεία και τον Φαίδωνα) με τρεις μύθους –που στην ουσία είναι ένας μύθος που συνεχίζεται με κάποιες παραλλαγές–, τρεις εσχατολογικούς μύθους. Μιλάει για τη μετά θάνατον κρίση ο Πλάτων σ’ αυτούς τους μύθους και όπως είπαμε, η εικόνα είναι ενός δικαστηρίου στο οποίο προσέρχεται η ψυχή του θανόντος και δίνει λόγο για όσα έκανε όσο ήταν εν ζωή και ανάλογα τιμωρείται ή επιβραβεύεται.

Στον Φαίδωνα, λοιπόν, ο Σωκράτης αντλεί την ηρεμία του απ’ την πίστη του ότι δεν θα πεθάνει εκείνη τη μέρα, ή μάλλον θα πεθάνει εκείνο το κομμάτι της ύπαρξής του που έχει μικρότερη σημασία –που είναι το σώμα του–, αλλά η ψυχή του θα συνεχίσει να υπάρχει.

Αυτή η πίστη δεν θα πρέπει να ήταν πίστη του «ιστορικού» Σωκράτη. Δεν έχουμε καμία άλλη ένδειξη, από όσους άλλους μας μετέφεραν πληροφορίες για τον «ιστορικό» Σωκράτη, ότι ο Σωκράτης πίστευε σε μια τέτοια θεώρηση. Η Απολογία του Σωκράτη, που γράφει ο Πλάτων ο ίδιος, δεν τελειώνει με κάποια τέτοια νύξη, όπως θα ήταν φυσικό, αν όντως ο Σωκράτης δεν φοβόταν τόσο πολύ τον θάνατο· τελειώνει με μία ασαφή έκφραση. Κλείνει λοιπόν η Απολογία του Σωκράτη λέγοντας ο Σωκράτης ότι εγώ πάω προς τον θάνατο, εκεί που θα με στείλετε οι δικαστές, εσείς πάτε προς τη ζωή. Το ποιος πάει προς το καλύτερο, κανείς δεν το ξέρει. Κατά γράμμα αυτό σημαίνει: δεν ξέρω τι θα συμβεί αφού πεθάνω· ούτε θετικά ούτε αρνητικά. Δηλαδή πολλές φορές αυτή τη στάση την ονομάζουν «αγνωστικιστική», δηλαδή δεν είμαι σίγουρος ούτε ότι υπάρχει αθανασία –ή υπάρχει Θεός αντιστοίχως– ή ότι δεν υπάρχει. Άρα νομίζω ότι έχουμε μια αρκετά μεγάλη πιθανότητα –βεβαιότητα, θα έλεγα– ότι η αθανασία της ψυχής και ό,τι συνδέεται με αυτήν –θα δούμε ότι συνδέονται και άλλα πράγματα– είναι πλατωνική πίστη, πλατωνική πεποίθηση και όχι σωκρατική. […]

Στον Φαίδωνα ο Σωκράτης μιλάει με δυο Πυθαγόρειους –Νεοπυθαγόρειους– και ισχυρίζεται ο Σωκράτης ότι δεν φοβάται τον θάνατο, διότι αυτή η δίοδος είναι αναγκαία δίοδος την οποία, ένας που έχει ασκηθεί ως φιλόσοφος στη ζωή του, δηλαδή στην καταπίεση ή στην υπόταξη του σώματός του και των επιθυμιών του στην ψυχή του, τότε όταν φτάνει πια να ολοκληρωθεί αυτή η πορεία με τον φυσικό θάνατο, δεν έχει κανέναν λόγο να είναι δυστυχής. Θα απολαύσει μετά από λίγο την αιώνια ζωή της ψυχής, η οποία –επειδή ακριβώς θα έχει απαλλαγεί από το σώμα– θα μπορέσει να έρθει σε μια πιο απρόσκοπτη επαφή με τις Ιδέες, οι οποίες, δεν έχουν να κάνουν με τις ανθρώπινες αισθήσεις και συλλήψεις της πραγματικότητας, αλλά είναι αυθύπαρκτες οντότητες· άρα και μία ψυχή μπορεί πιο εύκολα να επικοινωνήσει με αυτές.

Με αυτή την έννοια λοιπόν θα μπορούσε να φανταστεί κανείς έναν δρόμο της φιλοσοφίας που περνάει από τον θάνατο. Τι σημαίνει αυτό; Ότι πρέπει να βιαστούμε, λέει ο Πλάτων, να πεθάνουμε, διότι έτσι θα έρθει πιο γρήγορα η γνώση; Όχι βέβαια, εξού και ο Σωκράτης στον διάλογο αρνείται την αυτοχειρία, δεν δέχεται ότι ένας φιλόσοφος μπορεί να αυτοκτονήσει, ας πούμε, να βάλει τέλος στη ζωή του. Πράγμα που από μια πλευρά θα ήταν φυσικό, εφόσον το σώμα δεν είναι παρά καταπίεση και εμπόδιο για τη γνώση. Όχι, ο Πλάτων ισχυρίζεται –μέσω του Σωκράτη– ότι υπάρχει μια συνέχεια. Ο σωστός φιλόσοφος, ο οποίος έχει δουλέψει μια ζωή για να ελευθερώσει τη νόησή του απ' την αίσθηση, την ψυχή από το σώμα, θα βιώσει με έναν φυσιολογικό τρόπο αυτή τη μετάβαση, κατά μία έννοια συνεχίζοντας να διαλέγεται με τον εαυτό του επάνω στα κρίσιμα προβλήματα που τον απασχολούσαν και εν ζωή. Άρα έχουμε μια συνέχεια ζωής και θανάτου ή μεταθανάτιας ζωής, η οποία δεν διακόπτεται ποτέ.

Θα άξιζε όμως να σκεφτεί κανένας πόσο σοβαρά προτείνει αυτή την εικόνα ο Πλάτων ή αν εκεί το κυρίαρχο στοιχείο είναι ένα συμβολικό νόημα –αν θέλετε– του θανάτου και όχι το πραγματικό νόημα του θανάτου.

Βασίλης Κάλφας, Πλάτων 

Mathesis 2018 (σελ. 157-160)

Πυθαγόρας και Πυθαγόρειο Θεώρημα

Υπάρχει ένα μαθηματικό θεώρημα που σχεδόν όλοι το έχουμε δει στο σχολείο. Τώρα φέρει το όνομα του Πυθαγόρα, αλλά ήταν γνωστό στην αρχαιότητα πολύ πριν γεννηθεί ο Πυθαγόρας. […]

Το πυθαγόρειο θεώρημα: για ένα ορθογώνιο τρίγωνο, το άθροισμα των τετραγώνων των δύο μικρών πλευρών ισούται με το τετράγωνο της μακρύτερης πλευράς. Είναι δυνατόν να σχηματιστούν τέτοια τρίγωνα με ακέραιες πλευρές. Το πιο φημισμένο είναι το τρίγωνο με πλευρές μήκους 3,4 και 5 υπάρχει άπειρος αριθμός τέτοιων πυθαγόρειων τριάδων, όπως ονομάζονται, π.χ. οι 5,12,13 και 7,24,25 οι οποίες ήταν ήδη γνωστές στην αρχαιότητα.

Ένα από τα πιο συναρπαστικά βαβυλωνιακά μαθηματικά κείμενα είναι η πινακίδα που είναι γνωστή τώρα με το όνομα Πλίμπτον 322 και φυλάσσεται στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης. Έχει 4 στήλες και 15 σειρές αριθμών και μοιάζει να είναι ατελής· μπορεί να είναι θραύσμα μεγαλύτερης πινακίδας. Είναι σήμερα γενικά αποδεκτό ότι αποτελεί έναν κατάλογο κλασματικών πυθαγόρειων τριάδων. Μία τέτοια λεπτή τεχνική πρέπει να σήμαινε ότι οι Βαβυλώνιοι καταλάβαιναν το πυθαγόρειο θεώρημα ήδη από την περίοδο 1800-1650 π.Χ., περισσότερο από 1000 χρόνια πριν από τον Πυθαγόρα. 

Αυτή η ερμηνεία υποστηρίζεται και από μία ακόμα πινακίδα που βρέθηκε κοντά στη Βαβυλώνα και χρονολογείται από την ίδια εποχή, ένα από τα παλαιότερα παραδείγματα του θεωρήματος που είναι γνωστά σήμερα. Οι Βαβυλώνιοι χρησιμοποιούσαν τον κανόνα για γεωμετρικούς υπολογισμούς και για να βρίσκουν λύσεις αλγεβρικών εξισώσεων, αν και αυτού του είδους η Άλγεβρα ήταν προφορική μάλλον παρά συμβολική. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι οι Βαβυλώνιοι μπορεί να είχαν αναπτύξει μία πρώιμη μορφή τριγωνομετρίας. […]

Η βαβυλωνιακή πινακίδα που σήμερα είναι γνωστή με το
όνομα Πλίμπτον 322 είναι ένα από τα πιο καλά μελετημένα
μαθηματικά ευρήματα της αρχαιότητας. 

Και φτάνουμε τελικά στον μύθο που λέγεται Πυθαγόρας (περ. 580-500 π.Χ.). Ίσως δεν είναι τυχαίο ότι ο Πυθαγόρας ήταν σχεδόν σύγχρονος του Βούδα, του Κομφούκιου, του Μαχαβίρα, του Λάο Τσε και ίσως του Ζωροάστρη. Το μίγμα μαθηματικών και μυστικισμού που καλλιέργησε έχει απόηχους ακόμα και σήμερα, κυρίως μέσω της εξέλιξης του τον 3ο αι. π.Χ., του Νεοπλατωνισμού. Ο πραγματικός Πυθαγόρας παραμένει άγνωστος.

Οι αναφορές σ' αυτόν είναι συχνότατα προκατειλημμένες, και ακόμα και ο Αριστοτέλης, λιγότερο από 200 χρόνια αργότερα, δεν καταφέρνει να μας δώσει μία καθαρή εικόνα γι' αυτόν. Το σημαντικό στον Πυθαγόρα και στους οπαδούς του είναι η μαθηματική τους φιλοσοφία. Η πεποίθηση τους ότι τα μαθηματικά είναι η μία και μοναδική πηγή αληθινής γνώσης έφτασε μέχρις εμάς μέσω φιλοσόφων και μαθηματικών όπως ο Πλάτωνας, ο Πλωτίνος, ο Ιάμβλιχος και ο Πρόκλος (411 -485 μ.Χ.), και αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του Νεοπλατωνισμού, ο οποίος βρήκε αργότερα διάφορες εκφάνσεις στη Δυτική σκέψη.

Αφού μαθήτευσε στους Αιγυπτίους και στους Χαλδαίους, ο Πυθαγόρας εγκαταστάθηκε στον Κρότωνα, σ' αυτό που τώρα είναι η νότια Ιταλία, όπου ίδρυσε σχολή. Αυτή η σχολή έμοιαζε περισσότερο με μυστική εταιρεία ή λατρεία, όπου ένα μέρος της γνώσης ήταν προνόμιο μόνο μερικών μυημένων εκλεκτών. Οι Πυθαγόρειοι ζούσαν κοινοβιακή ζωή με έναν πολύ αυστηρό κώδικα ηθικής και συμπεριφοράς, ο οποίος περιλάμβανε την πίστη στη μετεμψύχωση και αυστηρή προσήλωση στη χορτοφαγία.

Καθώς δεν άφησε γραπτά, δεν μπορούμε παρά να υποθέσουμε ποια μαθηματικά ευρήματα μπορούν να αποδοθούν στον ίδιο τον Πυθαγόρα. Υπάρχουν πολύ συχνές αναφορές στους Πυθαγόρειους, κάτι που δείχνει ότι τα μέλη της σχολής του έπαψαν αργότερα να τηρούν την απαγόρευση δημοσίευσης των ευρημάτων τους, την οποία είχε επιβάλει ο δάσκαλος τους.

Μία από τις βασικές διδασκαλίες της σχολής του Πυθαγόρα ήταν ότι οι αριθμοί ήταν τα πάντα και ότι τίποτα δεν μπορούσε να νοηθεί ή να γνωσθεί χωρίς αυτούς. Ο πιο σημαντικός αριθμός γι' αυτούς ήταν το δέκα, ή τετρακτύς, γιατί ήταν το άθροισμα του 1+2+3+4, δηλαδή του αριθμού των σημείων που χρειάζονται για τη δημιουργία των διαστάσεων του σύμπαντος: το ένα είναι το αδιάστατο σημείο το οποίο γεννά τις άλλες διαστάσεις· δύο σημεία μπορούν να ενωθούν για να δημιουργήσουν μία γραμμή, η οποία έχει μία διάσταση∙ τρία σημεία μπορούν να ενωθούν για να δημιουργήσουν ένα δισδιάστατο τρίγωνο και τέσσερα σημεία μπορούν να ενωθούν για να φτιάξουν το τρισδιάστατο τετράεδρο. Η τετρακτύς έγινε το σύμβολο των Πυθαγορείων, οι οποίοι προχώρησαν πολύ περισσότερο από οποιοδήποτε προηγούμενο αριθμητικό μυστικισμό στην κατασκευή ενός σύμπαντος, στο οποίο οι αριθμοί είχαν και φιλοσοφικό και αποκαλυπτικό ρόλο.

Σε αυτούς επίσης αποδίδεται η αριθμητική ανάλυση της μουσικής, και εδώ η τετρακτύς συμβόλιζε τις βασικές αναλογίες ανάμεσα στις νότες, αρχίζοντας από τον λόγο 1:2 για την οκτάβα. Η όλη έννοια της αρμονίας των σφαιρών προέρχεται από αυτήν την αριθμολογία της μουσικής, η οποία έμελλε να επηρεάσει το πλανητικό μοντέλο του Κέπλερ παραπάνω από 2000 χρόνια αργότερα.

Ωστόσο, το όνομα του Πυθαγόρα είναι περισσότερο γνωστό από το ομώνυμο θεώρημα, που ήταν στην πραγματικότητα γνωστό από πολύ νωρίτερα. Θεωρείται ότι ο Πυθαγόρας έμαθε τον κανόνα αυτόν από τους Αιγυπτίους. Πράγματι, οι ελληνικές πηγές αναφέρονται συχνά στην Αίγυπτο ως τόπο προέλευσης των γεωμετρικών τους γνώσεων και είναι κρίμα που δεν έχουμε καθόλου αιγυπτιακές πηγές που να αποδεικνύουν τη γνώση του πυθαγόρειου θεωρήματος.

Ο Αριστοτέλης αποδίδει στους Πυθαγόρειους την πρώτη απόδειξη ότι η √2 είναι άρρητη. Εάν πάρουμε ένα ορθογώνιο τρίγωνο με βάση και ύψος μήκους 1, τότε η υποτείνουσα θα είναι μήκους √2. Στη γλώσσα των ελληνικών μαθηματικών, οι Πυθαγόρειοι προσπαθούσαν να εκφράσουν το λόγο της υποτείνουσας προς το μοναδιαίο μήκος, ή √2:1 όπως θα γράφαμε σήμερα, ως λόγο ακεραίων. Αντίθετα από το τρίγωνο (3,4,5), στο οποίο ο λόγος οποιονδήποτε δύο πλευρών είναι λόγος ακεραίων αριθμών, αυτό δεν ήταν δυνατόν να επιτευχθεί με το συγκεκριμένο τρίγωνο. Η υποτείνουσα και η μοναδιαία πλευρά ήταν ασύμμετρες, εάν παίρναμε δηλαδή έναν διαβαθμισμένο χάρακα, τότε οι δύο πλευρές δεν θα μπορούσαν να μετρηθούν ακριβώς από αυτόν. Και δεδομένου ότι η μοναδιαία πλευρά είναι ρητή, τότε η υποτείνουσα είναι άρρητη σε σχέση με αυτή. Ο ιστορικός Διογένης λέει ότι αυτή η ανακάλυψη έγινε από τον Ίππασο τον Μεταπόντιο, μέλος της Πυθαγόρειας σχολής, και ότι οι συνάδελφοι του τον πήγαν σηκωτό στη θάλασσα και τον πέταξαν στο νερό για να τον εκδικηθούν που κατέστρεψε την αντίληψη τους ότι τα πάντα μπορούσαν να εκφραστούν ως ακέραιοι αριθμοί ή αναλογίες ακεραίων. Αυτή η ιστορία θεωρείται σήμερα μάλλον υπερβολική, αλλά τόσο η σχέση ανάμεσα στα σύμμετρα και στα ασύμμετρα μήκη όσο και η σχέση μεταξύ των ρητών και των άρρητων αριθμών έχει πολύ μεγάλη σημασία στα μαθηματικά. Και όμως, για να φτάσουμε σε έναν ορισμό των αρρήτων συναρτήσει ρητών θα έπρεπε να περάσουν ακόμα 2000 χρόνια.

Το πυθαγόρειο θεώρημα σε αραβικό κείμενο. 

Η απόδειξη που δίδεται είναι εκείνη του Ευκλείδη.

Το πιο εντυπωσιακό στην ελληνική αντιμετώπιση του πυθαγόρειου θεωρήματος είναι η μέθοδος απόδειξης, που βρίσκεται στο τέλος του βιβλίου των Στοιχείων του Ευκλείδη. Μία πολύ γενική γεωμετρική απόδειξη, που χρησιμοποιεί μία αλληλουχία κατασκευών, οι οποίες μεταμορφώνουν τα δύο μικρότερα τετράγωνα σε δύο ορθογώνια, που τοποθετούνται μαζί για να σχηματίσουν το μεγαλύτερο τετράγωνο. Παρουσιάζεται χωρίς καμία αναφορά σε αριθμητικές τιμές, και το χαρακτηριστικό διάγραμμα-«ανεμόμυλος», που συνοδεύει την απόδειξη βρίσκεται αργότερα στα μαθηματικά πολλών ευρασιανών πολιτισμών. Και πράγματι, ο Πρόκλος σχολίαζε ότι, «ενώ θαυμάζω αυτούς που πρώτα παρατήρησαν την ισχύ αυτού του θεωρήματος, θαυμάζω ακόμα περισσότερο τον συγγραφέα των Στοιχείων».

Ωστόσο, το όνομα που συνδέθηκε μ’ αυτό το θεώρημα είναι εκείνο του Πυθαγόρα και η έλξη την οποία ασκεί το πυθαγόρειο ιδανικό του μαθηματικού σύμπαντος εξακολουθεί να ζει.

Richard Mankiewicz, Η ιστορία των μαθηματικών 

Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2002 (σελ. 17-22)

Το μόνο βαρόμετρο που έχεις

Το Adaptation είναι μια ταινία που περιγράφει με ευρηματικό τρόπο τη δημιουργική διαδικασία ενός συγγραφέα. Κεντρικός χαρακτήρας είναι ο (πραγματικός σεναριογράφος) Charlie Kaufman. Παρουσιάζεται σαν χοντρός, φαλακρός και χωρίς αυτοπεποίθηση, σε μια ερμηνεία που δίκαια χάρισε στο Nicolas Cage μια υποψηφιότητα για Oscar.

Ο Charlie αναλαμβάνει να προσαρμόσει (adapt) σε κινηματογραφικό σενάριο ένα βιβλίο που μιλάει για ορχιδέες (το πραγματικό βιβλίο με τίτλο "Orchid Thief" είναι γραμμένο από τη Susan Orlean) και κάπως έτσι αρχίζουν όλα. 

[…] Με διαρκή flashback, γνωρίζουμε τη συγγραφέα του "Orchid Thief", Susan Orlean (Meryl Streep) καθώς συλλέγει στοιχεία για το βιβλίο της. Με extra flashbacks, μας παρουσιάζεται ο Laroche (Chris Cooper) που αποτελεί την ουσιαστική έμπνευση της Orlean για το βιβλίο της. ...

Το υπέροχο είναι … ότι καθένα από αυτά τα λουλούδια έχει σχέση με … το έντομο που το αναπαράγει. 

Κάθε ορχιδέα μοιάζει με έντομο, οπότε το έντομο προσελκύεται. Ο δίδυμος … Η αδελφή ψυχή. Δεν θέλει τίποτα άλλο, παρά να του κάνε έρωτα. Αφού φύγει το έντομο… εντοπίζει άλλο λουλούδι και του κάνει έρωτα αναπαράγοντάς το. 

Ούτε το λουλούδι, ούτε το έντομο καταλαβαίνει ποτέ τη σημασία της πράξης τους. Πώς να ξέρουν ότι ο χορός τους δίνει ζωή; Αυτό γίνεται, όμως. Κάνοντας αυτό που σχεδιάστηκαν να κάνουν … συμβαίνει κάτι μεγάλο και καταπληκτικό. Μας δείχνουν πώς να ζούμε. Ότι το μόνο βαρόμετρο που έχεις είναι η καρδιά σου. 

Όταν εντοπίσεις το λουλούδι σου … δεν αφήνεις τίποτα να σου σταθεί εμπόδιο.