Εξυπνάδα, πληροφόρηση και στρατηγική

Στην ταινία The Princess Bride (Τρελές Ιστορίες Έρωτα και Φαντασίας) ένας παππούς διαβάζει στον άρρωστο εγγονό του το παραμύθι που και ο δικός του πατέρας του διάβαζε όταν ήταν άρρωστος. Στην αρχή ο εγγονός φαίνεται να δυσανασχετεί αλλά τελικά μαγεύεται από την αφήγηση.

Σε μια φάση της ιστορίας, η όμορφη Buttercup απαγάγετε από μια συμμορία που αποτελείται από έναν δεξιοτέχνη Ισπανό ξιφομάχο, από έναν χαζούλη κι άκακο γίγαντα κι από τον εγκέφαλο της σπείρας. Ο αγαπημένος της, ο Westley, μεταμφιεσμένος σε πειρατή θα τους ακολουθήσει για να την ελευθερώσει. Αφού νικήσει τον ξιφομάχο και τον γίγαντα, θα συναντήσει τον αρχηγό της σπείρας, τον Vizzini, ο οποίος απειλεί να σκοτώσει την αγαπημένη του.

Η αρχική διαπραγμάτευση καταλήγει σε αδιέξοδο, αφού όπως ισχυρίζεται ο Vizzini ο ίδιος είναι έξυπνος (ισχυρίζεται μάλιστα ότι μπροστά του ο Πλάτων, ο Σωκράτης και ο Αριστοτέλης μοιάζουν καθυστερημένοι) ενώ ο Westley δυνατός. Για ξεφύγουν από το αδιέξοδο που έχει δημιουργηθεί, ο Westley προτείνει να λύσουν τις διαφορές τους με μια πνευματική μάχη μέχρι θανάτου, πρόκληση που ο Vizzini αποδέχεται αμέσως: Δύο ποτήρια με κρασί τοποθετούνται πάνω στο τραπέζι εκ των οποίων το ένα περιέχει δηλητήριο (Ιοκαίνη). Η πρόκληση για τον Vizzini είναι να διαλέξει το ποτήρι που κατά τη γνώμη του δεν έχει το δηλητήριο και έτσι να κερδίσει:

Westley: Εντάξει που είναι το δηλητήριο; Η πνευματική μάχη έχει αρχίσει. Τελειώνει όταν αποφασίσεις και πιούμε και οι δύο … και ανακαλύψουμε ποιος έχει δίκιο … και ποιος είναι νεκρός.

Vizzini: Μα είναι τόσο απλό. Το μόνο που πρέπει να κάνω είναι να μαντέψω απ’ όσα ξέρω για σένα… είσαι το είδος του ανθρώπου… που θα έβαζε το δηλητήριο στο δικό του ποτήρι ή στου εχθρού του; Ένας έξυπνος θα έβαζε το δηλητήριο… στο δικό του ποτήρι… γιατί θα ήξερε ότι μόνο ένας μεγάλος ανόητος… θα έπαιρνε αυτό που του δώσανε. Δεν είμαι μεγάλος ανόητος… έτσι σαφώς δεν μπορώ να επιλέξω το κρασί που είναι μπροστά σου. Αλλά πρέπει να ήξερες ότι δεν είμαι μεγάλος ηλίθιος. Θα είχες βασιστεί σ’ αυτό… έτσι σαφώς δεν μπορώ να επιλέξω το κρασί που είναι μπροστά μου.

Westley: Πήρες την απόφασή σου τότε;

Vizzini: Ούτε ελάχιστα… επειδή η Ιοκαίνη προέρχεται από την Αυστραλία, όπως ξέρει ο καθένας… και η Αυστραλία είναι γεμάτη με εγκληματίες… και οι εγκληματίες είναι συνηθισμένοι να μην τους εμπιστεύονται οι άνθρωποι… όπως δεν εμπιστεύομαι εγώ εσένα… έτσι σαφώς δεν μπορώ να επιλέξω το κρασί που είναι μπροστά σου.

Westley: Πραγματικά, έχεις έναν ζαλιστικό λόγο.

Vizzini: Και που είσαι ακόμα! Που ήμουν;

Westley: Στην Αυστραλία.

Vizzini: Ναι στην Αυστραλία. Πρέπει να είχες υποψιαστεί… ότι θα ήξερα τη προέλευση της σκόνης… έτσι σαφώς δεν μπορώ να επιλέξω το κρασί που είναι μπροστά μου.

Westley: Τώρα χρονοτριβείς.

Vizzini: Θα το ’θελες, έτσι δεν είναι; Νίκησες το γίγαντά μου… που σημαίνει ότι είσαι εξαιρετικά δυνατός… έτσι θα μπορούσες να βάλεις το δηλητήριο στο ποτήρι σου… βασιζόμενος στη δύναμή σου για να σε σώσει… έτσι σαφώς δεν μπορώ να επιλέξω το κρασί που είναι μπροστά σου. Αλλά έχεις επίσης νικήσει τον Ισπανό μου… που σημαίνει ότι έχεις μελετήσει… και στη μελέτη, πρέπει να έχεις μάθει ότι ο άνθρωπος είναι θνητός… έτσι θα είχες βάλει το δηλητήριο… όσο το δυνατόν πιο μακριά… έτσι σαφώς δεν μπορώ να επιλέξω το κρασί που είναι μπροστά μου.

Westley: Προσπαθείς να με εξαπατήσεις για να σου πω κάτι. δεν θα πιάσει.

Vizzini: Έπιασε. Τα έχεις πει όλα. Ξέρω που είναι το δηλητήριο.

Westley: Τότε κάνε την επιλογή σου.

Vizzini: Θα την κάνω, και διαλέγω… Τι στο καλό είναι αυτό;

Westley: Τι που; (ενώ γυρίζει να δει, ο Vizzini αλλάζει τη θέση των ποτηριών) Δεν βλέπω τίποτα.

Vizzini: Θα ορκιζόμουν ότι είδα κάτι. Τέλος πάντων (γελάει).

Westley: Τι είναι τόσο αστείο;

Vizzini: Θα σου πω σε λίγο. Πρώτα ας πιούμε εγώ απ’ το ποτήρι μου κι εσύ απ’ το δικό σου.

Η σκηνή αυτή εκτός από τη χιουμοριστική διάσταση που δίνει σε αυτό που στη Θεωρία Παιγνίων καλείται κοινή γνώση (common knowledge), περιέχει επίσης και ένα σημαντικό μάθημα στρατηγικής: εάν οι κανόνες του παιχνιδιού μεταβληθούν, τότε το παίγνιο μπορεί να στηθεί υπέρ του ενός παίκτη; Την απάντηση τη βρίσκουμε στο τέλος της σκηνής:

Westley: (Αφού πιουν και οι δύο) Μάντεψες λάθος.

Vizzini: Νομίζεις ότι μάντεψα λάθος. Αυτό είναι τόσο αστείο! Άλλαξα τα ποτήρια όταν η πλάτη σου ήταν γυρισμένη! Ανόητε! Έπεσες θύμα της πιο κλασικής γκάφας. Το γνωστό είναι «Μην πλέκεις σε πόλεμο εδάφους στην Κίνα». Αλλά λιγότερο γνωστό είναι το… «Ποτέ μην πας ενάντια σ’ έναν Σικελό όταν πρόκειται για θάνατο!»

(Ενώ ο Vizzini γελάει, πέφτει νεκρός. Ο Westley ελευθερώνει την Buttercup)

Buttercup: Νόμιζα, όλη την ώρα… ότι το ποτήρι σου ήταν δηλητηριασμένο.

Westley: Και τα δύο ήταν δηλητηριασμένα. Πέρασα τα τελευταία μου χρόνια… στη δημιουργία ανοσίας στη σκόνη Ιοκαίνη.