Τετάρτη 30 Ιουλίου 2014

Αναλυτική ψυχολογία του Jung

Ο Carl Gustav Jung (1870-1961) υπήρξε μαθητής και συνεργάτης του Freud. Οι απόψεις όμως του Jung ενωρίς απέκλιναν από την ψυχαναλυτική θεωρία του δασκάλου του. Ο Jung, ενώ προοριζόταν να γίνει διάδοχος του Freud, το 1914 παραιτείται από την προεδρία της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Εταιρίας και δημιουργεί ιδιαίτερη ψυχολογική θεωρία, την οποία ονόμασε «Αναλυτική ψυχολογία» και «Ψυχολογία του βάθους».

Ο Jung, όπως και ο δάσκαλός του ο Freud, δέχεται την ύπαρξη δυναμικού ασυνειδήτου. Θεωρεί όμως τη libido ως μια γενική και αδιαφοροποίητη ψυχική ενέργεια που υπεισέρχεται σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες και την ταυτίζει με την ορμή για δράση. Ο Jung, με τον όρο ορμή για δράση, εννοεί ολόκληρη τη δραστηριότητα του ατόμου για την εξασφάλιση της τροφής, την αναπαραγωγή, την πνευματική δημιουργία κ.τ.ό. Η libido δηλαδή κατά τον Jung περιλαμβάνει και τη γενετήσια ορμή του Freud και την ορμή για επικράτηση του Adler.

Ο ψυχισμός του ανθρώπου κατά τον Jung αποτελείται από το συνειδητό και το ασυνείδητο. Τα δύο αυτά μέρη της ψυχής αλληλοσυμπληρώνονται. Το ασυνείδητο περιλαμβάνει δύο μέρη: α) Το προσωπικό ασυνείδητο και β) το κοινωνικό ασυνείδητο.

Το προσωπικό ασυνείδητο είναι το μέρος της ψυχής όπου έχουν εναποτεθεί εμπειρίες και βιώματα του ατόμου, όπως είναι: ατομικές παραστάσεις και επιθυμίες που άλλοτε ήταν συνειδητές και λησμονήθηκαν∙ εμπειρίες οδυνηρές για το άτομο που δεν είναι συνειδητές, αλλά δρουν συνεχώς και προκαλούν νευρώσεις∙ αντιλήψεις που προσπίπτουν στα αισθητήρια όργανα, αλλά δεν γίνονται σαφώς καταληπτές∙ και στοιχεία που δεν ωρίμασαν ακόμη για να γίνουν συνειδητά.

Το κοινωνικό (ή φυλετικό ή συλλογικό) ασυνείδητο, είναι το μέρος της ψυχής που περιλαμβάνει τα ένστικτα και τα αρχέτυπα. Τα αρχέτυπα είναι πανανθρώπινοι συμβολισμοί που χρησιμοποιεί το άτομο κάθε φυλής και εποχής για να εκφράσει πρωτογονικές εμπειρίες (έννοιες), όπως την αρρενωπότητα (animus) και τη θηλυκότητα (anima), τη γέννηση, το θάνατο, το γενετήσιο ένστικτο κ.ά. Τα αρχέτυπα είναι η συλλογική μνήμη του ανθρώπινου νου και εκδηλώνονται στις μυθολογίες των λαών, καθώς και στα όνειρα και στις φαντασιώσεις των ατόμων. Το κοινωνικό ασυνείδητο είναι το βαθύτερο στρώμα της ψυχής και αποτελεί το σημαντικότερο τμήμα του ασυνειδήτου.

Ο άνθρωπος, με βάση το προσωπικό και το κοινωνικό του ασυνείδητο και τις απαιτήσεις της κοινωνίας, διαμορφώνει έναν ψυχολογικό τύπο. Ο Jung διακρίνει δύο βασικούς τύπους: α) Τον εσωστρεφή, που είναι κλεισμένος στο δικό του κόσμο και ενδιαφέρεται περισσότερο για τις ιδέες- και β) τον εξωστρεφή, που είναι στραμμένος προς τον εξωτερικό κόσμο και ενδιαφέρεται περισσότερο για τα πράγματα. Ο καθένας από τους δύο βασικούς αυτούς τύπους υποδιαιρείται σε άλλους τέσσερις, με βάση τις θεμελιώδεις ψυχολογικές λειτουργίες: την αντίληψη, την ενόραση, τη νόηση και το συναίσθημα. Έτσι έχουμε τέσσερις εξωστρεφείς τύπους (τον αισθητηριακό, τον ενορατικό, το διανοητικό, το συναισθηματικό εξωστρεφή τύπο) και τέσσερις εσωστρεφείς τύπους (τον αισθητηριακό, τον ενορατικό, το διανοητικό, το συναισθηματικό εσωστρεφή τύπο). Ο Jung υποστηρίζει ότι οι δύο βασικές τυπολογικές διαθέσεις, η εσωστρέφεια και η εξωστρέφεια, υπάρχουν σε όλους τους ανθρώπους, στο κάθε όμως άτομο η μια από τις δύο είναι επικρατέστερη.

Οι νευρώσεις κατά τον Jung δημιουργούνται σε άτομα που δεν ζουν σύμφωνα με τον ψυχολογικό τους τύπο. Πολλές φορές το άτομο, στην προσπάθειά του να εξασφαλίσει οικονομικά και κοινωνικά οφέλη, αναγκάζεται να περιορίσει τα ενδιαφέροντά του και να εξειδικεύσει τις δραστηριότητές του. Αυτή η μονομερής ανάπτυξη της προσωπικότητας τελικά δημιουργεί συναισθήματα κενού και ματαιότητας και την επιθυμία για κάτι βαθύτερο, κάτι ουσιαστικότερο. Οι δυσμενείς επιδράσεις της μονομέρειας αυτής παρουσιάζονται στην ώριμη ηλικία. Γι’ αυτό, η θεραπευτική του Jung απευθύνεται κυρίως σε άτομα της μέσης ώριμης ηλικίας.

Η θεραπεία των νευρώσεων επιτυγχάνεται, αν βοηθηθεί το άτομο να ανακαλύψει τον τύπο του (εξωστρεφή ή εσωστρεφή) και να ζήσει σύμφωνα με αυτόν. Ο Jung πιστεύει ότι πρέπει να ενθαρρυνθεί το άτομο να αναπτύξει όλες τις ανεκμετάλλευτες δυνατότητες που υπάρχουν στο ασυνείδητο, για να βοηθηθεί να ολοκληρώσει την προσωπικότητά του. Γι' αυτό, συνιστούσε στους ασθενείς του να αφήνουν ελεύθερο το ασυνείδητό τους να εκδηλώνεται με κάποια καλλιτεχνική δραστηριότητα και τους παρότρυνε να διαβάζουν μυθολογία για να ικανοποιούν τα αρχέτυπά τους.

Ιωάν. Ν. Παρασκευόπουλος, Κλινική Ψυχολογία

(Ιδιωτική έκδοση, 1988, σ. 57-59)


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου