Οζυμανδίας

Percy Bysshe Shelley 

Τον θαυμασμό του πλανήτη ολόκληρου έχει προκαλέσει η σπουδαία αρχαιολογική ανακάλυψη στην «Ηλιόπολη» της Αιγύπτου, όπου μέσα στα λασπόνερα μία φτωχογειτονιάς βρέθηκε ένα κολοσσιαίων διαστάσεων άγαλμα, που πιθανολογείται ότι ανήκει στον Φαραώ Ραμσή τον Β’, που αποκαλείτο και «βασιλεύς των βασιλέων», καθώς ήταν από τους ισχυρότερους ηγεμόνες της Αρχαίας Αιγύπτου. Η ύπαρξη του ήταν εντελώς άγνωστη μέχρι σήμερα (2017), ωστόσο ένα ποίημα του 1817 του άγγλου ποιητή Πέρσυ Μπυς Σέλεϋ είναι σαν να αναφέρεται ακριβώς στην σπουδαία αυτή ανακάλυψη. Με αφορμή μία αφήγηση του Διόδωρου του Σικελιώτη που έκανε λόγο για ένα γιγαντιαίο άγαλμα στην Αίγυπτο κάποιου «Οζυμανδία» ξεκινά ένας άτυπος διαγωνισμό ποίησης. «Αντίπαλοι» ο Πέρσυ Σέλλεϋ με έναν Άγγλο τραπεζίτη τον Οράτιο Σμιθ.  Στόχος των δύο Άγγλων να αναδείξουν πως περασμένα μεγαλεία καταλήγουν σαν φαντάσματα του παρελθόντος.

Ο Οράτιος Σμιθ ξεκινά γράφοντας: «Στην αμμώδη σιωπή της Αιγύπτου, στέκει γιγάντιο πόδι που σκορπίζει, τη μόνη σκιά που η έρημος γνωρίζει». O Σέλεϋ παίρνει την σκυτάλη γράφοντας ένα – εκ των υστέρων – εμβληματικό ποίημα της αγγλικής ποίησης:

«Συνάντησα έναν ταξιδιώτη από χώρα αρχαία.

Είπε: τεράστια, δίχως κορμό, δυο πόδια πέτρινα

υψώνονται στην έρημο. Κοντά τους, μες στην άμμο

βυθισμένο, ένα θρυμματισμένο πρόσωπο· τα σκυθρωπά του

χείλη, πτυχωμένα σ' ένα χαμόγελο ψυχρής υπεροχής,

λένε ο γλύπτης τους πως διάβασε σωστά αυτά τα πάθη

που ακόμη ζούνε χαραγμένα στ' άψυχα ετούτα πράγματα

το χέρι που τα περιγέλασε και την καρδιά που τα 'θρεψε.

Και πάνω στο κρηπίδι αυτές οι λέξεις αχνοφαίνονται:

"Οζυμανδίας τ' όνομά μου, ο Βασιλεύς των Βασιλέων,

κοιτάξτε τα έργα μου. Ισχυροί, κι απελπιστείτε! "

Άλλο τίποτα δεν μένει. Γύρω από τη φθορά

των κολοσσιαίων ερειπίων, απέραντη, γυμνή,

μόνη η έρημος, κι επίπεδη, απλώνεται μακριά».

 

Ο Σέλεϋ ονόμασε το ποίημα «Οζυμανδίας» στηριζόμενος στην αναφορά του Διόδωρου Σικελιώτη, … που έζησε τον 1ο αι. π.Χ … Ο Σικελιώτης είχε βασιστεί σε περιγραφή του Εκαταίου, που έζησε τον 6ο π. Χ αιώνα … Το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί ο Εκαταίος ανέφερε τον Ραμσή ως «Οσυμανδίας» με την απάντηση να δίδεται μάλλον ελληνική εκδοχή του ονόματος Ούσερ-μα-Ρα.

 

Το 2000 ο Χάρης Βλαβιανός στην επιφυλλίδα του στην εφημερίδα στα ΝΕΑ, αναφέρεται στον «διαγωνισμό» ποιήματος μεταξύ Σέλεϋ και Οράτιου γράφοντας σχετικά: «Χρειάστηκαν δέκα λεπτά (ή περίπου) για να γράψει ο Σέλλεϋ ένα από τα αριστουργήματα της αγγλικής ποίησης. Είχαν συνδράμει ένας Φαραώ, μια ομάδα ιστορικών, εξερευνητών και περιηγητών και ο λησμονημένος σήμερα Οράτιος Σμιθ. Ιδιοφυΐα σημαίνει, όπως έχει γράψει ένας γνωστός κριτικός, να βρίσκεσαι στον κατάλληλο τόπο τον κατάλληλο χρόνο, έτοιμος να αδράξεις τη στιγμή. Ο Οράτιος Σμιθ και ο Πέρσυ Μπ. Σέλλεϋ έστειλαν τα σονέτα τους σε μια εφημερίδα, η οποία δημοσίευσε και τα δύο. Ο έντιμος και σχολαστικός Σμιθ τιτλοφόρησε το ποίημά του «Πάνω σε ένα επιβλητικό γρανιτένιο πόδι, που ανακαλύφθηκε να ίσταται μόνο στην έρημο της Αιγύπτου, με τη σχετική επιγραφή χαραγμένη στη βάση». Ο Σέλλεϋ ονόμασε το δικό του «Οζυμανδύας». Ιδιοφυΐα ίσως σημαίνει και το να ξέρεις πώς να τιτλοφορήσεις ένα ποίημα». Και πράγματι 200 ακριβώς χρόνια μετά, ο «Οζυμανδίας» του Σέλλεϋ πιθανόν να βρέθηκε στα λασπόνερα στης αρχαίας Ηλιόπολις…

©

Φρανκενστάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας  (Frankenstein; or, The Modern Prometheus) είναι ο τίτλος της γοτθικής και ρομαντικής νουβέλας από την Αγγλίδα συγγραφέα Μαίρη Σέλεϊ…. Θεωρείται από πολλούς ως το πρώτο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, γράφτηκε το 1816, κατά τη διάρκεια των διακοπών της συγγραφέα στις Άλπεις. Όταν η ηφαιστειακή τέφρα, από την έκρηξη του Τάμπορα της Ινδονησίας, έκρυψε απροσδόκητα τον ήλιο εκείνο το καλοκαίρι, η νεαρή συγγραφέας, ο ρομαντικός ποιητής και σύζυγός της, Πέρσι Σέλεϊ, και ο συνταξιδιώτης τους, κι επίσης ποιητής του Ρομαντισμού, Λόρδος Μπάιρον, αποφάσισαν να διαγωνιστούν μεταξύ τους και να γράψουν μια ιστορία τρόμου ο καθένας…

Στο έργο της Σέλεϊ, ο δόκτωρ Φράνκενσταϊν, ένας νεαρός επιστήμονας, παρασυρμένος από την αγάπη του για την πρόοδο και την ανακάλυψη, διαπράττει την υπέρτατη ύβρη: βρίσκει το μυστικό της ζωής και το αξιοποιεί για να δημιουργήσει έναν νέο "Αδάμ”. Αηδιασμένος από το αποκρουστικό δημιούργημά του, περνά τα υπόλοιπα χρόνια της ύπαρξής του καταδιωκόμενος όχι μόνο από τις ενοχές, αλλά και από το ανώνυμο "τέρας”, το οποίο, καταδικασμένο στο περιθώριο, είναι διψασμένο για εκδίκηση. …

Άπειρες οι ταινίες που ενέπνευσε άμεσα ή έμμεσα ο μύθος του Φρανκενστάιν, με το Πλάσμα να αριθμεί αμέτρητες κινηματογραφικές εμφανίσεις, σε κάθε πιθανή και απίθανη παραλλαγή. … Στην πιο πρόσφατη εκδοχή του, ο Ντελ Τόρο μας δείχνει το «τέρας» να διαβάζει το ποίημα του Πέρσυ Σέλλεϋ «Οζυμανδίας».

©

Για το Breaking Bad … τα λόγια είναι περιττά. Το “Ozymandias” είναι το 14ο επεισόδιο της πέμπτης σεζόν του και αποτελεί το κορυφαίο σημείο της σειράς, όπου η πλοκή φτάνει στο αποκορύφωμα και οι χαρακτήρες βρίσκονται κυριολεκτικά στα όρια … ο Walter White (που υποδύεται ο τρομερός Μπράιαν Κράνστον) βιώνει την απόλυτη κατάρρευση της αυτοκρατορίας του. Η σκηνή όπου πέφτει στην άμμο λειτουργεί σαν άμεση αναφορά στο ποίημα, με τον ίδιο να αντιμετωπίζει τις συνέπειες των πράξεών του και να βιώνει την προσωπική του πτώση. Όπως και με το άγαλμα του Οζυμανδία, η ισχύς και η αυτοπεποίθηση του Walter αποδεικνύονται εφήμερες, καθώς όλα όσα έχτισε καταρρέουν γύρω του.