Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου 2014

«Σινεμά ο Παράδεισος» και πλατωνικό σπήλαιο

Η εικόνα του πλατωνικού σπηλαίου […] έχει μια παράξενη ομοιότητα με τον κινηματογράφο. Όπως στο σπήλαιο, έτσι και στο σινεμά καθόμαστε στο σκοτάδι, παρακολουθώντας τις εικόνες που εμφανίζονται. […]

Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι το είδος της παραίσθησης στο πλατωνικό σπήλαιο είναι πολύ πιο βαθύ από αυτό που συναντάμε στον κινηματογράφο. Σε αντίθεση με το πλατωνικό σπήλαιο, στο σινεμά συμμετέχουμε στην παραίσθηση εθελοντικά και γνωρίζουμε, ότι, αφήνοντας την κινηματογραφική αίθουσα επιστρέφουμε στον «πραγματικό» κόσμο. Για να ξεφύγουμε όμως από την παραίσθηση του σπηλαίου, πρέπει να δραπετεύσουμε ολοκληρωτικά από την κυριαρχία της συνηθισμένης εμπειρίας. […]

Υπάρχει επίσης στην πλατωνική θεωρία η θέση ότι η άγνοια μπορεί να μας σκλαβώσει. Ο Πλάτων παριστάνει τους δεσμώτες του σπηλαίου του να παίρνουν για πραγματικές τις σκιές των ανδρείκελων που μεταφέρονται από άλλους και προβάλλονται μπροστά τους. Το συμπέρασμα είναι ότι μπορούμε να ουσιαστικά να σκλαβωθούμε από άλλους ανθρώπους, όταν, παίρνουμε για αληθινά αυτά που μας πλασάρουν, όταν, πιστεύουμε αυτά που θέλουν να πιστέψουμε. Μόνο αν γίνουμε κριτικοί, αν μπορέσουμε να δούμε τις εσφαλμένες εικόνες όπως αυτές είναι στην πραγματικότητα, θα είμαστε σε θέση να ελευθερωθούμε από αυτό το είδος της σκλαβιάς.

Με βάση τα παραπάνω, η πλατωνική εικόνα του σπηλαίου αρχίζει να γίνεται πιο κατανοητή. Μας καλεί να σκεφτούμε, πρώτα απ’ όλα, τι περιλαμβάνει η διαδικασία της ενηλικίωσης ενός ατόμου. Είναι κάτι περισσότερο από τη φυσική ανάπτυξη. Ένα σημαντικό μέρος της ενηλικίωσης είναι η πνευματική ανάπτυξη, με την οποία αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε για τις ιδέες και τα πιστεύω μας σε συνδυασμό με τις ηθικές αρχές που έχουμε κληρονομήσει από τους γονείς, τους δασκάλους και το περιβάλλον κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Όσο είμαστε νέοι δεχόμαστε ότι μας λέγεται για τον κόσμο. […] Καθώς μεγαλώνουμε, εντούτοις, συχνά βρίσκουμε ότι πολλά πράγματα που είχαμε αποδεχθεί χωρίς ερωτήσεις δεν είναι όπως νομίζαμε. Αρχίζουμε να είμαστε κριτικοί. […] Αυτή η κριτική σκέψη είναι σημαντική για την ανεξαρτητοποίησή μας από τους άλλους, για τη δημιουργία της δική μας ταυτότητας-προσωπικότητας.

Ο Giuzeppe Tornatore στην κινηματογραφική ταινία Cinema Paradiso (Σινεμά ο Παράδεισος) χρησιμοποιεί τον παραλληλισμό του πλατωνικού σπηλαίου και του κινηματογράφου για να περιγράψει την διαδικασία της ενηλικίωσης και της πνευματική εξέλιξης του κύριου χαρακτήρα της ταινίας, του Τότο.

Στην ταινία, ο Τότο, αφηγείται την ιστορία της παιδικής του ηλικίας και ειδικότερα την φιλία του με τον χειριστή της μηχανής προβολής στον κινηματογράφο του χωριού του. Ο κινηματογράφος αυτός μπορεί να παραλληλιστεί με το πλατωνικό σπήλαιο. Οι χωρικοί συμπεριφέρονται σαν να ζουν στη πραγματικότητα αυτό που διαδραματίζεται στην οθόνη:


Αλλά ο Τότο έχει ήδη αρχίσει να δραπετεύει από αυτήν την κατάσταση. Έχει ξεφύγει από τον επηρεασμό της οθόνης και έχει αρχίσει να «ατενίζει» προς την πηγή αυτών που προβάλλονται στην οθόνη. Έτσι γίνεται φίλος με τον χειριστή της μηχανής ο οποίος τελικά θα είναι αυτός που θα τον βοηθήσει να «απελευθερωθεί»:


Η απελευθέρωση αυτή του Τότο παραλληλίζεται στην ταινία με την «δραπέτευσή» του από τα στενά όρια του χωριού του, και τη φυγή του προς έναν ανοιχτότερο κόσμο με σκοπό να μορφωθεί και να ολοκληρωθεί σαν άτομο:





Πηγή: Christopher Falzon, Philosophy Goes to the Movies: An Introduction to Philosophy

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου