Η άμεση και η έμμεση πείρα

“Οι ανόητοι ισχυρίζονται ότι μαθαίνουν με την πείρα τους. Εγώ προτιμώ να επωφελούμαι από την πείρα των άλλων”. Αυτός ο αφορισμός που αποδίδεται στον Μπίσμαρκ - αλλά δεν πρέπει να είναι ο πρώτος που το είπε – έχει ιδιαίτερη σημασία … μας βοηθάει να διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν δύο μορφές πρακτικής πείρας: η άμεση και η έμμεση. 

Και παραπέρα ότι από τις δύο αυτές μορφές, η έμμεση πρακτική πείρα ίσως έχει μεγαλύτερη αξία γιατί είναι πολύ ευρύτερη. Ακόμη και στην πιο έντονη σταδιοδρομία, … το φάσμα και οι δυνατότητες για άμεση πείρα είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Σε αντίθεση με το στρατιωτικό, το ιατρικό επάγγελμα παρουσιάζει ασταμάτητα ευκαιρίες για πρακτική εξάσκηση. Και όμως τα μεγάλα βήματα προόδου της ιατρικής και της χειρουργικής οφείλονται περισσότερο στους επιστημονικούς διανοητές και τους εργαστηριακούς ερευνητές παρά σε εκείνους που ασκούν την ιατρική.

Η άμεση πείρα είναι από τη φύση της πολύ περιορισμένη για να μπορέσει να αποτελέσει το κατάλληλο θεμέλιο για τη θεωρία ή την εφαρμογή. Στην καλύτερη περίπτωση δημιουργεί μια ατμόσφαιρα που έχει κάποια αξία και συμβάλλει στη σταθεροποίηση και ισχυροποίηση της δομής της σκέψης. Η μεγαλύτερη αξία της έμμεσης πείρας οφείλεται στη μεγαλύτερη ποικιλία και έκτασή της. “Ιστορία είναι η παγκόσμια πείρα”, όχι απλά η πείρα ενός άλλου, αλλά πολλών άλλων, που αποτυπώθηκε κάτω από ποικίλες συνθήκες …

Sir B. H. Liddell Hart, Στρατηγική της έμμεσης προσεγγίσεως

(ΒΑΝΙΑΣ, 1995, σελ. 31-32)