… Σχεδόν
όλες οι ισχυρές ιδέες που διαμόρφωσαν τις ανθρώπινες κοινωνίες μέχρι και πριν
από 300 χρόνια ήσαν θρησκευτικές στη φύση τους, με σημαντική εξαίρεση το
κομφουκιανισμό στην Κίνα. Η πρώτη μείζων κοσμική ιδεολογία
με διαρκή και παγκόσμια απήχηση υπήρξε ο φιλελευθερισμός, ένα δόγμα που σχετίστηκε με την άνοδο,
αρχικά μιας εμπορικής και κατόπιν μιας βιομηχανικής μεσαίας τάξης, σε ορισμένες περιοχές της Ευρώπης κατά τον 17ο
αιώνα. …
Στην αρχή, ο φιλελευθερισμός δεν
συνεπαγόταν κατ’ ανάγκην και δημοκρατία.
… Πολλοί κλασικοί φιλελεύθεροι, περιλαμβανομένου του Μιλ, αμφισβητούσαν έντονα
τις αρετές της δημοκρατίας. Πίστευαν ότι η υπεύθυνη πολιτική συμμετοχή
απαιτούσε μόρφωση και μια κοινωνική θέση, δηλαδή, ιδιοκτησία γης. … Η εκλογή του Άντριου Τζάκσον ως προέδρου
των ΗΠΑ το 1928 και η συνακόλουθη κατάργηση των προϋποθέσεων ιδιοκτησίας
για το δικαίωμα ψήφου, τουλάχιστον για τους λευκούς άρρενες, υπήρξε μια πρώτη και σημαντική νίκη προς
έναν πιο ισχυρό δημοκρατικό κανόνα.
Στην Ευρώπη, ο αποκλεισμός μιας μεγάλης
πλειοψηφίας του πληθυσμού από την πολιτική εξουσία και η ανάδειξη
μιας βιομηχανικής εργατικής τάξης άνοιξαν
τον δρόμο για τον μαρξισμό. Το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος
εκδόθηκε το 1848, την ίδια χρονιά που οι επαναστάσεις απλώθηκαν σε όλες τις
μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες εκτός από το Ηνωμένο Βασίλειο. Έτσι ξεκίνησε ένας αιώνας διαγκωνισμού για την
ηγεσία του δημοκρατικού κινήματος, ανάμεσα
στους κομμουνιστές, που ήταν πρόθυμοι να εγκαταλείψουν τη διαδικαστική
δημοκρατία (πολυκομματικές εκλογές) προς χάριν αυτού που πίστευαν ως ουσιαστική
δημοκρατία (αναδιανομή του πλούτου), και
τους φιλελεύθερους δημοκράτες,
οι οποίοι πίστευαν στη διευρυμένη πολιτική συμμετοχή με παράλληλη διατήρηση
μιας νομοθεσίας που θα προστατεύει τα ατομικά δικαιώματα, περιλαμβανομένων και
των δικαιωμάτων της ιδιοκτησίας. …
Στη διάρκεια του πρώτου μισού του 20ου
αιώνα, διαμορφώθηκε μια ισχυρή συναίνεση
όσον αφορά την προοδευτική Αριστερά, ότι
δηλαδή μια μορφή σοσιαλισμού (κρατικός έλεγχος στους βασικούς πυλώνες της
οικονομίας, ώστε να διασφαλιστεί μια δίκαιη αναδιανομή του πλούτου) ήταν αναπόφευκτη για όλες τις ανεπτυγμένες
χώρες. …
…
το πραγματικό βιοτικό επίπεδο της βιομηχανικής εργατικής τάξης συνέχισε να
βελτιώνεται, σε σημείο που πολλοί
εργάτες ή τα παιδιά τους μπόρεσαν να αναρριχηθούν στη μεσαία τάξη. … στο
δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, όταν οι
υπηρεσίες άρχισαν να εκτοπίζουν τη βιομηχανική παραγωγή, στις οικονομίες
που ονομάστηκαν «μετα-βιομηχανικές». Τέλος, μια καινούργια ομάδα φτωχών και μη προνομιούχων ανθρώπων αναδύθηκε κάτω από τη βιομηχανική εργατική
τάξη, ένα ετερογενές μίγμα φυλετικών και εθνικών μειονοτήτων, πρόσφατων
μεταναστών και κοινωνικά αποκλεισμένων ομάδων, όπως οι γυναίκες, οι
ομοφυλόφιλοι και οι ανάπηροι. Ως
αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών, στις περισσότερες βιομηχανικές κοινωνίες, η παλιά
εργατική τάξη είχε μετεξελιχθεί σε άλλη μια εγχώρια ομάδα συμφερόντων, που
χρησιμοποιούσε την πολιτική ισχύ των συνδικαλιστικών οργανώσεων για να
προστατεύσει τα με σκληρό τρόπο αποκτημένα κέρδη μιας παλαιότερης εποχής. …
Οι μαρξιστές δεν πέτυχαν την κομμουνιστική ουτοπία, επειδή ο ώριμος καπιταλισμός δημιούργησε τις κοινωνίες της μεσαίας
τάξης και όχι της εργατικής. Τι θα
γίνει, όμως, αν η περαιτέρω ανάπτυξη της τεχνολογίας και η παγκοσμιοποίηση
υπονομεύσουν τη μεσαία τάξη και δεν επιτρέπουν πλέον παρά σε μια μικρή
μειονότητα πολιτών μιας προηγμένης κοινωνίας να αναρριχώνται στο status της μεσαίας τάξης;
Είναι
ήδη άφθονα τα σημάδια ότι μια τέτοια εξέλιξη έχει ήδη ξεκινήσει. Στις Ηνωμένες
Πολιτείες τα μεσαία εισοδήματα έχουν -σε πραγματικούς όρους- τελματώσει, από τη
δεκαετία του 1970 και μετά. … Το 1974,
το κορυφαίο 1% των οικογενειών μοιράστηκε το 9% του ΑΕΠ. Μέχρι το 2007, το
μερίδιο αυτό αυξήθηκε στο 23,5%.
Οι
εμπορικές και φορολογικές πολιτικές ενδεχομένως να επιτάχυναν αυτήν την τάση,
αλλά ο πραγματικός θύτης εδώ είναι η
τεχνολογία. Στις παλαιότερες φάσεις της εκβιομηχάνισης (στις εποχές της
υφαντουργίας, του άνθρακα, του χάλυβα και των μηχανών εσωτερικής καύσης), τα
οφέλη από τις τεχνολογικές αλλαγές σχεδόν πάντα διαχέονταν προς τα κάτω, στην
υπόλοιπη κοινωνία, με τη μορφή της απασχόλησης. Όμως, αυτό δεν αποτελεί νόμο
της φύσης.
Ο άλλος παράγοντας που υπονομεύει τα
εισοδήματα της μεσαίας τάξης στις
ανεπτυγμένες χώρες, είναι η
παγκοσμιοποίηση. Με τη μείωση του κόστους των μεταφορών και των
επικοινωνιών και την είσοδο στο παγκόσμιο εργατικό δυναμικό εκατοντάδων
εκατομμυρίων νέων εργατών από τις αναπτυσσόμενες χώρες, το είδος της εργασίας
που προσέφερε η παλιά μεσαία τάξη στον ανεπτυγμένο κόσμο μπορεί τώρα να
εκτελεστεί αλλού πολύ πιο φθηνά. Κάτω
από ένα οικονομικό μοντέλο που θέτει ως προτεραιότητα τη μεγιστοποίηση του
συνολικού εισοδήματος, είναι αναπόφευκτο ότι οι θέσεις εργασίας θα μεταφέρονται
έξω από τα σύνορα. …
ΜΙΑ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
… Πώς
θα ήταν αυτή η ιδεολογία ;
Θα είχε δύο -τουλάχιστον- συστατικά
μέρη, το πολιτικό και το οικονομικό. Από πολιτική άποψη, η νέα
ιδεολογία θα έπρεπε να επαναβεβαιώνει
την υπεροχή της δημοκρατικής
πολιτικής επί της οικονομίας και να νομιμοποιεί
εκ νέου την κυβέρνηση ως εκφραστή του δημοσίου συμφέροντος. …
Από
οικονομική άποψη, η ιδεολογία δεν θα
πρέπει να ξεκινά με μια καταδίκη του καπιταλισμού καθεαυτού, ως σαν ο
ξεπερασμένος σοσιαλισμός να εξακολουθεί να αποτελεί βιώσιμη προοπτική. Το
διακύβευμα είναι μάλλον η διαφοροποίηση
του καπιταλισμού και ο βαθμός στον οποίον οι κυβερνήσεις θα βοηθήσουν τις
κοινωνίες να προσαρμοστούν στις αλλαγές. Η παγκοσμιοποίηση θα πρέπει να
γίνει αντιληπτή όχι ως ένα μοχθηρό φυσικό φαινόμενο, αλλά μάλλον ως πρόκληση
και ευκαιρία, που πρέπει να γίνει αντικείμενο πολύ προσεκτικών πολιτικών
χειρισμών. Η νέα ιδεολογία δεν θα βλέπει
τις αγορές ως αυτοσκοπό. Αντιθέτως, θα αποτιμά το παγκόσμιο εμπόριο και τις
επενδύσεις στο μέτρο που συνέβαλαν στη δημιουργία μιας ευημερούσας μεσαίας
τάξης και όχι μόνο στη μεγαλύτερη συσσώρευση εθνικού πλούτου. …
Η κριτική της παγκοσμιοποίησης, δηλαδή, θα
πρέπει να είναι συνδεδεμένη με τον πατριωτισμό ως στρατηγική για
κινητοποίηση, έτσι ώστε να καθορίζει την έννοια του εθνικού συμφέροντος με έναν
τρόπο πιο εξελιγμένο, σε σύγκριση -για παράδειγμα- με το σύνθημα «Αγόραζε
Αμερικανικά», που προώθησαν τα σωματεία στις Ηνωμένες Πολιτείες. … Η ιδεολογία θα πρέπει να είναι λαϊκή.
Το μήνυμα θα πρέπει να ξεκινά με μια κριτική κατά των αρχουσών τάξεων, οι
οποίες επέτρεψαν να θυσιαστούν τα οφέλη των πολλών προς χάριν των ολίγων, και
μια κριτική της χρηματοοικονομικής πολιτικής (ειδικά στην Ουάσιγκτον), που
συντριπτικά ευνοεί τους πλούσιους. …
Σε όλες τις κοινωνίες οι ελίτ
χρησιμοποιούν τη μεγαλύτερη πρόσβασή τους στο πολιτικό σύστημα, για να
προστατεύσουν τα συμφέροντά τους, απούσης μιας αποτρεπτικής δημοκρατικής κινητοποίησης,
που θα εξισορροπούσε την κατάσταση. … Αυτή η κινητοποίηση δεν πρόκειται να
συμβεί, εντούτοις, για όσον καιρό οι μεσαίες τάξεις στον ανεπτυγμένο κόσμο
παραμένουν γοητευμένες από τον μύθο της προηγούμενης γενιάς: ότι τα συμφέροντά
τους θα εξυπηρετηθούν καλύτερα από μια ακόμη πιο ελεύθερη αγορά και από
λιγότερο κράτος. Ο εναλλακτικός μύθος είναι εκεί έξω και περιμένει να γεννηθεί.
Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο εδώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου