Ένας μόνο στίχος!

Με την ταινία «Paterson» (2016) ο Τζιμ Τζάρμους συνθέτει ένα κινηματογραφικό χαϊκού, το οποίο με απλές εικόνες και λέξεις αναζητά την ποίηση που κρύβεται στη βαρετή αστική καθημερινότητα.

[Το Πάτερσον είναι μια πόλη 120.000 κατοίκων στην πολιτεία του Νιου Τζέρσι, λίγο έξω από τη Νέα Υόρκη. Γνωστή ως «πόλη του μεταξιού» λόγω των πολλών υφαντουργικών εργοστασίων της στα τέλη του 19ου αιώνα, αποτελεί τώρα τόπο κατοικίας πολλών ισπανόφωνων, Αράβων και μουσουλμάνων μεταναστών.]

[Ο Γουίλιαμς Κάρλος Γουίλιαμς έγραψε το «Paterson», ένα ποίημα 86 στίχων, το 1926. Όμως βασίστηκε σε αυτό για να το αναπτύξει σε 5 1/2 τόμους (από το 1946 μέχρι το 1958) τοποθετώντας το ως τον κεντρικό άξονα της ποίησης και της ζωής του. Το έπος αυτό είχε σκοπό να αναδείξει «τον μοντέρνο άνθρωπο ως καθρέφτη της πόλης του» και είναι γραμμένο χωρίς ρίμα, με απλό, λιτό, χαλαρό τόνο και περιγραφές αντικειμένων, ανθρώπων και ιστοριών της καθημερινότητας. Θεωρείται ως απάντηση στο «The Waste Land» του Τ. Σ. Ελιοτ, αλλά έξω από το μέτρο που όρισαν οι προηγούμενοι αμερικανοί ποιητές.]

Κεντρικός χαρακτήρας του έργου είναι ένας οδηγός λεωφορείου ο Πάτερσον (ο οποίος μένει στην μικρή πόλη Πάτερσον του Νιού Τζέρσεϊ) που ζει στωικά την καθημερινή ρουτίνα του: κάθε πρωί οδηγεί μέσα στους δρόμους της πόλης, παρατηρώντας όλα όσα περνούν μπροστά από το παρμπρίζ του και ακούγοντας τις κάθε λογής συζητήσεις που κάνουν πίσω από την πλάτη του οι επιβάτες. Στα διαλείμματα γράφει ποιήματα σε ένα τετράδιο. Επιστρέφει­ στο σπίτι, όπου τον περιμένει η σύντροφός του Λόρα. Μια καλόκαρδη νεαρή Ασιατικής καταγωγής, η οποία διακοσμεί όλο το σπίτι με ασπρόμαυρα μοτίβα, ψήνει cupcakes και θέλει να γίνει τραγουδίστρια, αφού πρώτα μάθει να παίζει κιθάρα μέσω... YouTube. Το απόγευμα ο Πάτερσον βγάζει­ βόλτα τον σκύλο τους Μάρβιν. Σταματάει στο τοπικό μπαρ για μια μπίρα και κατόπιν γυρίζει στο σπίτι.

Σύμφωνα με τον σκηνοθέτη: «Πρέπει να εμπιστευόμαστε πρώτα τον εαυτό μας και αν κάνουμε τέχνη να ικανοποιούμε αυτόν. Να συνεργαζόμαστε μαζί του και να κάνουμε το καλύτερο δυνατό. Η επαφή με τον έξω κόσμο μόνο απορρύθμιση προκαλεί. Αυτή που χρειάζεται να εξασκούμε είναι τη διαίσθησή μας. Από τις πρώτες μου ταινίες έλεγα, ότι κάνουμε κινηματογράφο για τον εαυτό μας και μόνο. Αυτό μάλιστα είχε προκαλέσει και μια διαμάχη μου με τον Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, έναν σκηνοθέτη που θαυμάζω για τη συμβολή του στην ιστορία και την ομορφιά του σινεμά, όταν πριν πολλά χρόνια είχαμε βρεθεί μαζί σε μια εκπομπή στην Ολλανδία. Μου είχε πει τότε θυμωμένος, μετά από μια τέτοια δήλωσή μου, ότι είναι κατακριτέο και ελιτίστικο να μην σκέφτομαι τον κόσμο αλλά μόνο τον εαυτό μου. Και του απάντησα, ότι είναι σεβαστά όσα μου λέει αλλά εγώ δεν θέλω να περάσω ένα μήνυμα στον κόσμο, αλλά να τον κάνω να αισθανθεί όσα αισθάνομαι εγώ για την ταινία αυτή. Έτσι έκανα και το «Πάτερσον», επηρεασμένος από την ποιητική σχολή της Νέας Υόρκης περί της ιδέας της γραφής από ένα άτομο: ο ποιητής στέκεται στην κορυφή του βουνού και λέει: Εδώ είναι αυτό που πιστεύω…

Ακολουθεί η τελευταία, και καλύτερη ίσως, σκηνή της ταινίας:

Η γραμμή

Υπάρχει ένα παλιό τραγούδι

που έλεγε ο παππούς μου

που έχει την ερώτηση,

«ή θα προτιμούσες να ήσουν ψάρι;»

Στο ίδιο τραγούδι υπάρχει η ίδια ερώτηση

αλλά με ένα ψάρι κι ένα γουρούνι,

αλλά αυτή που ακούω μερικές φορές

στο κεφάλι μου είναι αυτή με το ψάρι.

Μόνο αυτός ο ένας στίχος.

Θα προτιμούσες να ήσουν ψάρι;

Λες και το υπόλοιπο τραγούδι

δεν έπρεπε να υπάρχει.