Γνώθι Σαυτόν

Πλάτωνας

Αλκιβιάδης

Σωκράτης: Πως τάχα θα μπορέσουμε να γνωρίσουμε με σαφήνεια τι είναι η ψυχή; Γιατί αν αυτό γνωρίσουμε, μου φαίνεται, θα γνωρίσουμε και τον εαυτό μας. Δεν είπαμε πριν από λίγο, αλήθεια, πως καλά λέει το δελφικό επίγραμμα;

Αλκιβιάδης: Γιατί το λες αυτό Σωκράτη;

Σωκράτης: Θα σου πω λοιπόν τι φαντάζομαι πως λέει και συμβουλεύει αυτό το επίγραμμα. Γιατί ίσως το μόνο κατάλληλο παράδειγμα εδώ είναι αυτό της όρασης.

Αλκιβιάδης: Τι εννοείς;

Σωκράτης: Κοίτα να δεις. Αν έλεγε κανείς στο μάτι μας σαν να μιλούσε σε άνθρωπο, ιδέ σαυτόν, πως θα καταλαβαίναμε το νόημα αυτής της συμβουλής; Μήπως να δει το μάτι αυτό το πράγμα μέσα στο οποίο θα μπορούσε να δει τον εαυτό του;

Αλκιβιάδης: Σίγουρα.

Σωκράτης: Και ποιο είναι εκείνο το πρόβλημα που κοιτάζοντας το βλέπουμε και αυτό αλλά κι εμάς μαζί;

Αλκιβιάδης: Προφανώς Σωκράτη αυτό συμβαίνει με τους καθρέπτες και τα παρόμοια.

Σωκράτης: Σωστά το λες. Μήπως όμως και στο ίδιο το μάτι με το οποίο βλέπουμε δεν υπάρχει κάτι τέτοιο;

Αλκιβιάδης: Βεβαιότατα.

Σωκράτης: Έχεις προσέξει τώρα ότι το πρόσωπο αυτού που κοιτάζει στο μάτι κάποιου άλλου, καθρεπτίζεται μέσα σ’ αυτό που το ονομάζουμε κόρη, σαν να ήταν μια εικόνα εκείνου που κοιτάζει;

Αλκιβιάδης: Αλήθεια λες.

Σωκράτης: Οπότε το μάτι που κοιτάζει ένα άλλο μάτι, και βλέπει στο καλύτερο σημείο αυτού, που είναι και το κατεξοχήν όργανο της όρασης, θα δει εκεί τον εαυτό του;

Αλκιβιάδης: Έτσι φαίνεται.

Σωκράτης: Αν όμως κοιτάζει σε άλλο σημείο του ανθρώπου ή του περιβάλλοντος, εκτός απ’ αυτό με το οποίο είναι όμοιο, τότε δεν θα δει τον εαυτό του;

Αλκιβιάδης: Πράγματι.

Σωκράτης: Επομένως το μάτι, αν θέλει να δει τον εαυτό του, θα πρέπει να κοιτάζει σε μάτι, και μάλιστα στο μέρος εκείνο του ματιού όπου εδρεύει η αρετή του, η όραση δηλαδή.

Αλκιβιάδης: Μάλιστα.

Σωκράτης: Τώρα λοιπόν, φίλε μου Αλκιβιάδη και η ψυχή επομένως, αν θέλει να γνωρίσει τον εαυτό της, πρέπει να κοιτάξει σε ψυχή, και μάλιστα στο μέρος εκείνο της ψυχής όπου εδρεύει η ίδια η αρετή της, η σοφία, και σε ότι άλλο παρόμοιο;

Αλκιβιάδης: Έτσι νομίζω Σωκράτη.

Σωκράτης: Και μπορούμε τάχα να πούμε ότι υπάρχει μέρος της ψυχής πιο θεϊκό από εκείνο που έχει να κάνει με τη γνώση και τη φρόνηση;

Αλκιβιάδης: Όχι βέβαια.

Σωκράτης: Αυτό το μέρος της ψυχής επομένως μοιάζει με τον θεό, και αν κανείς κοιτάζει αυτό και γνωρίσει ό,τι το θεϊκό, τον θεό και τη φρόνηση, μ’ αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να γνωρίσει καλά επίσης και τον εαυτό του;

Αλκιβιάδης: Είναι προφανές.

Ερατώ Τριανταφυλλίδη, Μια μέρα με τον Πλάτωνα  

Εκδόσεις ΑΡΧΕΤΥΠΟ, 2011, (σ. 43-44).