Αυτό που μας προτείνουν οι Στωικοί

Οι Στωικοί δεν είναι ασκητές, προτείνουν την απόλαυση του πλούτου προειδοποιώντας όμως ότι τα υλικά αγαθά μπορούν να προκαλέσουν εθισμό. «Ελευθερία» λέει στο τραγούδι «Me and Bobby McGee» η Τζάνις Τζόπλιν «είναι μια άλλη λέξη για το ότι δεν έχεις τίποτα να χάσεις»· ακούγεται «στωική» άποψη και εμποτίζει ορισμένες σύγχρονες κοσμοθεωρίες.

Τι μας προτείνουν λοιπόν, με λίγα λόγια, οι Στωικοί; Να αγαπάμε τη ζωή, να εκτιμάμε όσα έχουμε και να προσβλέπουμε στην αταραξία.

Μερικοί άνθρωποι, έλεγε ο Επίκτητος, είναι τυφλοί στην ομορφιά του κόσμου. Μερικοί, όταν πηγαίνουν σ’ ένα πανηγύρι, αντί να διασκεδάσουν με το θέαμα, εμπλέκονται σε αγοραπωλησίες. Μερικοί σπαταλούν τις διακοπές τους οργανώνοντάς τες, προσπαθώντας να αποφασίσουν που θα πάνε, με ποιον και πως. Ας μην είμαστε απ’ αυτούς.

Οι Στωικοί μας συμβουλεύουν να διατηρούμε το μέτρο και την κομψότητα. Και μας λένε: Όπως σ’ ένα συμπόσιο, ακόμα κι αν είσαι πολύ πεινασμένος και θέλεις να πάρεις το μεγαλύτερο κομμάτι, πρέπει να σκέπτεσαι τους τρόπους σου. Να απολαμβάνεις λοιπόν τη ζωή σαν μια λιχουδιά που σου προσφέρεται, αλλά μην ξεχνάς ότι χρειάζεται ευγένεια και λεπτότητα. Το καλύτερο σημάδι των καλών τρόπων είναι να μην θυμώνεις με τους κακούς τρόπους των συνανθρώπων σου.

Οι Στωικοί θεωρούνται από πολλούς μελετητές «οι καλβινιστές της αρχαιότητας», οι προάγγελοι του μοντερνισμού και οι επινοητές των σύγχρονων ηθικοπλαστικών ιδεών. Το όνομά τους συνδέεται με ριζοσπαστικές ιδέες, όπως, για παράδειγμα, με τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Επίσης, έχουν θέση τις βάσεις της ψυχανάλυσης και της ψυχοθεραπείας: οι ιδέες τους μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν εργαλεία για τη θεραπεία των παθών και των εθισμών που βασανίζουν τον σύγχρονο άνθρωπο και, συχνά, τον αναγκάζουν να ζητήσει ψυχιατρική βοήθεια.

Όλες οι νευρώσεις μας αρχίζουν από η στιγμή που προσπαθούμε να είμαστε κάτι που δεν ήμαστε πραγματικά: η προϋπόθεση της ευτυχίας είναι η αυτογνωσία, καθώς και η δυνατότητα να μην κάνουμε πράγματα που δεν θέλουμε να κάνουμε. Ας πράξουμε λοιπόν κάτι καλό, κάτι ωραίο μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο: οι άνθρωποι ξέρουν, εκ φύσεως, τι είναι το Καλό και το Κακό - η αντίληψη αυτή που ανέπτυξαν πολύ μετά τους Στωικούς μεγάλοι φιλόσοφοι όπως ο Χιουμ και ο Καντ ρυθμίζει σήμερα τη ζωή του δημοκρατικού πολίτη.

Τα καλύτερα πράγματα στη ζωή δεν είναι αντικείμενα. Γίνε ο ίδιος γιατρός της ψυχής σου. Δέξου ό,τι δεν μπορείς να αλλάξεις.

Ζήσε κάθε στιγμή σαν να είναι η τελευταία σου. Η ευτυχία είναι μια απόφαση.

Μαξ Έξελμαν, 61 μαθήματα καθημερινής ζωής από τους Στωικούς 

[Εκδόσεις Πατάκη, 2014, σελ. 144 - 146]