Το χρέος προς την αλήθεια

Η συγκλονιστική σειρά του HBO για το Τσέρνομπιλ βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο αριστουργηματικό χρονικό της Σβετλάνα Αλεξίεβιτς Τσέρνομπιλ: Ένα χρονικό του μέλλοντος, που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα βιβλία μαρτυριών του 20ού αιώνα, που, µετά την Άννα Φρανκ και τον Πρίµο Λέβι, επανακαθόρισε την έννοια της λογοτεχνίας της µαρτυρίας.

Η σειρά δεν ασχολείται μόνο με το δυστύχημα, αλλά και με τη διαχείρισή του από τις αρχές. Οι υπεύθυνοι του πυρηνικού σταθμού αρνήθηκαν την επιστημονική αλήθεια, όπως και οι πολιτικοί. Η ΕΣΣΔ ανακοίνωσε το δυστύχημα 48 ώρες μετά την έκρηξη, την ώρα που ένα ραδιενεργό σύννεφο κάλυπτε την Ευρώπη και ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ σχολίασε το συμβάν στις 14 Μαΐου, τρεις εβδομάδες αργότερα.

Σύμφωνα με τον δημιουργό της σειράς Κρεγκ Μέιζιν, η άρνηση της πραγματικότητας παραπέμπει στα fake news και την αμφισβήτηση της κλιματικής αλλαγής, τα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας:

«Αυτός ήταν και ένας βασικός λόγος για τον οποίο θέλαμε να κάνουμε τη σειρά αυτή. Διεξάγεται ένας πόλεμος εναντίον της αλήθειας».

Ο άνθρωπος «έχει μια μοναδική ικανότητα να διορθώνει τα λάθη του, αλλά επίσης να αυταπατάται μέχρι να είναι πολύ αργά».

Η σειρά «Chernobyl» δεν ασχολείται μόνο με «τους κινδύνους της πυρηνικής ενέργειας», αλλά και με «τα ψέματα και τον κίνδυνο της τύφλωσης».

Η σκηνή που ακολουθεί είναι το τελικό τμήμα της κατάθεσης του Βαλέρι Αλεξέγιεβιτς Λεγκάσοφ,  που ήταν επικεφαλής της επιτροπής που ερευνούσε το πυρηνικό ατύχημα:

… Όλοι βρισκόμαστε σε επικίνδυνο έδαφος αυτή τη στιγμή, εξαιτίας των μυστικών μας και των ψεμάτων. Πρακτικά αυτά μας καθορίζουν.

Όταν μας πειράζει η αλήθεια λέμε ψέματα, μέχρι να ξεχάσουμε και την ύπαρξή της ακόμη.  Αυτή όμως υπάρχει.

Κάθε ψέμα που λέμε δημιουργεί ένα χρέος προς την αλήθεια. Αργά ή γρήγορα το χρέος πληρώνεται.