Το Ξυράφι του Όκκαμ

“Την πολλότητα δεν πρέπει να την αναδεχόμαστε χωρίς αναγκαιότητα”

Γουλλιέλμος του Όκκαμ, Quodlibeta, Βιβλίο V

Στην εποχή μας ο Γουλλιέλμος του Όκκαμ (περ. 1285 – 1347), άγγλος θεολόγος και φιλόσοφος και τελευταίος των σχολαστικών, είναι -για να το πούμε όσο απαλότερα γίνεται- παραγνωρισμένος… Εν πάση περιπτώσει, ένα πράγμα το οποίο ορισμένοι όντως θυμούνται απ’ αυτόν είναι το λεγόμενο «ξυράφι του Όκκαμ», το εργαλείο λογικής αναλύσεως που κατασκεύασε για να «περικόψει» τις διάφορες α-νοησίες -και ιδιαιτέρως τους υποθετικούς συλλογισμούς- από το επιστημονικό εγχείρημα.

Υποθετικοί συλλογισμοί αποκαλούνται τα επιχειρήματα εκείνα στα οποία υποθετικές είναι όχι μόνον οι προκείμενες αλλά και τα συμπεράσματα, όπως λόγου χάρη: «Εάν έχει ήλιο, κάνει ζέστη· εάν κάνει ζέστη τα φυτά μεγαλώνουν· άρα, εάν έχει  ήλιο, τα φυτά θα μεγαλώσουν». Το αξίωμα του Όκκαμ ήταν: όσο απλούστερη εξήγηση, τόσο το καλύτερο. Αν δεν είναι αναγκαίο, απόφυγε να «φορτώσεις» την επιχειρηματολογία σου με συλλογισμούς υποθετικούς και αφηρημένες οντότητες. Το αποτέλεσμα θα είναι κομψότερο, πειστικότερο και πληρέστερο προς την αλήθεια.

Στην πραγματικότητα, ο Όκκαμ δεν ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε το ξυράφι και πουθενά στα έργα του δεν συναντούμε τη φράση – ορισμό του εργαλείου, η οποία βρίσκεται ήδη στον Αριστοτέλη: «Δεν πρέπει να πολλαπλασιάζουμε τις οντότητες χωρίς λόγο».

Μάικλ Μακρόουν, ΕΥΡΗΚΑ! (σελ. 125-126)

*

Το ξυράφι του Όκαμ (Ockham’s razor ή Occam’s razor), γνωστό επίσης ως «Νόμος της θείας οικονομίας» (Law of Economy) ή «Νόμος της φειδούς» (Law of Parsinomy)· ονομασία που δόθηκε στην αρχή που διατύπωσε ο Γουλιέλμος του Όκαμ, ότι: non sunt multiplicenta entia praeter necessitaten (= Το πλήθος των πραγμάτων δεν πρέπει να επεκτείνεται πέρα από το αναγκαίο).

Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ - LAROUSSE – BRITANNICA

*

"Occam's Razor" τιτλοφορείται το τρίτο επεισόδιο της πρώτης σεζόν της τηλεοπτικής σειράς "HouseM.D.". Παρακολουθήστε τον χαρακτηριστικό διάλογο του Dr. House με τους συνεργάτες του: