Ο Νόμος του Πάρκινσον

«Η εργασία "απλώνεται" ώστε να καλύψει όλο το χρόνο που είναι διαθέσιμος για την αποπεράτωσή της».

Σύριλ Νόρθκοουτ Πάρκινσον

«Ο Νόμος του Πάρκινσον και η Επιδίωξη της Προόδου» (1957)

Πιθανώς να έχετε παρατηρήσει πως όταν έχετε δέκα λεπτά για να γράψετε ένα γράμμα, θα το γράψετε σε δέκα λεπτά· αλλά εάν έχετε τέσσερις ώρες θα χρειαστείτε τέσσερις ώρες. Αυτή είναι η ουσία του «Νόμου του Πάρκινσον» ο οποίος αποκαλύφθηκε για πρώτη φορά από τις σελίδες του Εκόνομιστ, σ’ ένα διάσημο πλέον άρθρο όπου ο συγγραφέας, μιμούμενος ειρωνικώς το ύφος και τη δομή του σύγχρονου κοινωνικοοικονομικού δοκιμίου, «αποδεικνύει» τον ισχυρισμό του εξεικονίζοντας διαγραμματικώς την αύξηση της γραφειοκρατίας του Βρετανικού Ναυτικού σε μια εποχή μειουμένων υποχρεώσεων και συρρικνωμένων αρμοδιοτήτων. Ολοένα και περισσότερα άτομα για την εκτέλεση ολοένα και μικρότερου έργου…

«Χρόνο διαθέσιμο έχει μόνο ο πολυάσχολος» βεβαιώνει ο Πάρκινσον. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να δημιουργούν δουλειά για τον εαυτό τους· εκείνο που ποικίλλει δεν είναι ο ελεύθερος χρόνος αλλά η αποτελεσματικότητα. Ενδιαφερόμενος κυρίως για το πώς εφαρμόζεται ο νόμος του στον εργασιακό χώρο, ο Πάρκινσον παρατηρεί ειρωνικώς ότι «Ένα στέλεχος θέλει να πολλαπλασιάζει τους υφισταμένους του, όχι τους αντιπάλους» και ότι «Οι διευθυντές δημιουργούν εργασία ο ένας για τον άλλο». Ανεξάρτητα από τον όγκο πραγματικής εργασίας, οι διευθυντές συνεχίζουν να προσλαμβάνουν υπαλλήλους, απλώς και μόνο για να φαίνονται πιο σημαντικοί και πιο ισχυροί – γεγονός το οποίο εκλύει μια αλυσιδωτή αντίδραση για ολοένα και περισσότερους υφισταμένους και ολοένα και περισσότερη επίβλεψη χωρίς αισθητή αύξηση της παραγωγικότητας.

Παρά την ειρωνεία του Πάρκινσον, ο «νόμος» του επαληθεύεται και στον εργασιακό χώρο και στο σπίτι. Όσο πιο πολυάσχολος είσαι, τόσο πιο αποτελεσματικός πρέπει να είσαι. Όσο πιο κενή η μέρα σου, τόσο περισσότερο «βουνά» φαίνονται και τα απλούστερα καθήκοντα…

Μάικλ Μάκροουν, ΕΥΡΗΚΑ!

(ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Κ. ΚΑΠΟΠΟΥΛΟΣ, 1998, σελ. 294-295)

*

Πως γεμίζει ο κενός χρόνος ή ο νόμος του «Πάρκινσον»

Cyril Northcote Parkinson

Η εργασία διαστέλλεται, κατά τρόπον ώστε να γεμίζει όλο τον χρόνο που είναι διαθέσιμος για την ολοκλήρωσή της…

Αν κανείς δεχθεί ότι η εργασία (και ιδίως η εργασία γραφείου) είναι ελαστική όσον αφορά τον χρόνο που απαιτεί, εμφανώς προκύπτει ότι δεν υφίσταται αναγκαστική σχέση μεταξύ της εργασίας που πρέπει να γίνει και του αριθμού του προσωπικού στο οποίο ανατίθεται. Η έλλειψη αληθινής δραστηριότητας δεν συνεπάγεται, κατ’ ανάγκην, ελεύθερο χρόνο. Η έλλειψη απασχόλησης δεν εκφράζεται με φανερή απραξία.

Το έργο που υπάρχει προς εκτέλεση διογκώνεται και περιπλέκεται κατά τρόπο ευθέως ανάλογο με τον χρόνο που υπάρχει διαθέσιμος. Τα γεγονός αυτό αναγνωρίζεται γενικότερα, όμως δεν έχει δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις συνέπειες του ιδιαίτερα στον τομέα της Δημόσιας διοίκησης. Οι πολιτικοί και οι φορολογούμενοι υποθέτουν (με σπάνιες αμφιβολίες) ότι ένας μεγαλύτερος αριθμός δημοσίων υπαλλήλων, οφείλει να σημαίνει αυξημένο όγκο δουλειάς. Οι κυνικοί πάλι, φαντάζονται ότι ο πολλαπλασιασμός των δημοσίων υπαλλήλων θα πρέπει να σημαίνει ότι μερικοί από αυτούς τεμπελιάζουν, ή πως όλοι τους εργάζονται λιγότερο.

Η πραγματικότητα είναι άλλη: ο αριθμός των υπαλλήλων και ο όγκος της δουλειάς δεν έχουν καμμιά σχέση μεταξύ τους.

Μαθηματικά, ο Νόμος του Πάρκινσον μπορεί να εκφραστεί ως εξής:

«Σε κάθε δημόσια υπηρεσία, έξω από τις περιόδους πολέμου, η αύξηση του προσωπικού ακολουθεί τον τύπο:

όπου x είναι ο αριθμός των νεοπροσλαμβανομένων υπαλλήλων κάθε χρόνο

k είναι ο αριθμός όσων επιδιώκουν την προαγωγή τους δια του διορισμού υφισταμένων τους

p είναι η διαφορά μεταξύ της ηλικίας διορισμού και της συνταξιοδοτήσεως

m είναι ο αριθμός των ανθρωπο-ωρών που δαπανώνται σε ενδοϋπηρεσιακή αλληλογραφία και

n είναι ο αριθμός των προς διοίκηση τμημάτων»

… Πρέπει βέβαια να τονιστεί ότι ο Νόμος του Πάρκινσον αποτελεί αποκλειστικώς και μόνον επιστημονική ανακάλυψη, που μόνον θεωρητικά μπορεί να αφορά την πρακτική πολιτική. Άλλωστε η δουλειά του βοτανολόγου δεν είναι να ξεριζώνει τα ζιζάνια. Δουλειά του είναι να διδάσκει πόσο γρήγορα πολλαπλασιάζονται.

Δημοσιεύτηκε στον ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ, 4 Απριλίου 1985