Αυτό που αποκοιμίζει την κοινή λογική

Τα γεγονότα είναι εξ ορισμού συγκυρίες που διακόπτουν διαδικασίες και διεργασίες ρουτίνας· μόνο σε έναν κόσμο όπου ποτέ δεν συμβαίνει τίποτε σημαντικό θα μπορούσαν να βγουν αληθινά τα όνειρα των μελλοντολόγων. Οι προβλέψεις του μέλλοντος ουδέποτε είναι κάτι περισσότερο από προβολές αυτόματων διαδικασιών και διεργασιών του παρόντος, δηλαδή συγκυριών που είναι πιθανό να λάβουν χώρα αν οι άνθρωποι δεν δράσουν και αν τίποτε το απροσδόκητο δεν συμβεί. Κάθε πράξη, καλώς ή κακώς, και κάθε τυχαίο περιστατικό καταστρέφει κατ' ανάγκη το όλο σχήμα στο πλαίσιο του οποίου κινείται η πρόβλεψη και βρίσκει τα τεκμήριά της. (Η σχετική παρατήρηση του Προυντόν ότι «η γονιμότητα του απροσδόκητου υπερβαίνει κατά πολύ τη φρόνηση του πολιτικού ανδρός» ευτυχώς εξακολουθεί να ισχύει. Υπερβαίνει δε, ακόμη προφανέστερα, τους υπολογισμούς των ειδικών.) Το να αποκαλούνται «τυχαία γεγονότα» ή «επιθανάτιος ρόγχος του παρελθόντος» τέτοια απροσδόκητα, απρόβλεπτα και μη προβλέψιμα συμβάντα, και να καταχωνιάζονται έτσι ως αμελητέα στο περιβόητο «χρονοντούλαπο της ιστορίας», είναι ένα από τα πιο παλιά κόλπα του επαγγέλματος. 

Αναμφίβολα, το κόλπο βοηθάει στο ξεκαθάρισμα της θεωρίας, αλλά με τίμημα την ολοένα και μεγαλύτερη απομάκρυνση της από την πραγματικότητα. Ο κίνδυνος είναι ότι οι θεωρίες αυτές δεν είναι μόνο ευλογοφανείς, επειδή στηρίζονται σε πράγματι ευδιάκριτες τάσεις του παρόντος, αλλά επίσης, λόγω της εσωτερικής τους συνοχής, επιδρούν υπνωτικά· αποκοιμίζουν την κοινή λογική[1] μας, που δεν είναι τίποτε άλλο από το διανοητικό μας όργανο για την αντίληψη, την κατανόηση και την αντιμετώπιση της πραγματικότητας και των δεδομένων της.

Hannah Arendt, Περί βίας

(ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ, 2000, σελ. 69-71)

---

[1] Σ.τ.μ.: Αξίζει να επισημανθεί ότι ο όρος «common sense» αποτελεί μία από τις πλέον βασικές έννοιες της αρεντικής πολιτικής θεωρίας. Εμπνευσμένος από το «sensus communis» του Kant (Κριτική της κριτικής δύναμης, βλ. κυρίως § 22 και 40), συνδέεται αναπόσπαστα, στο πλαίσιο των θεωρήσεων της Άρεντ, με την έννοια της πληθύος και συνεπώς με τη δημόσια σφαίρα και την αναβάθμιση του πολιτικού βίου, δηλαδή της δόξας. Η «κοινή λογική» είναι η επί πλέον αίσθηση δυνάμει της οποίας οι πέντε καθαρά «υποκειμενικές» αισθήσεις ευθυγραμμίζονται με τον «αντικειμενικό» κόσμο. Και τούτο, εφόσον η συγκεκριμένη «αίσθηση» ελέγχει και συναρμόζει τα αισθητηριακά δεδομένα του ατόμου μαζί με εκείνα των άλλων υποκειμένων, διασώζοντας έτσι την ίδρυση του κόσμου ως κοινού. Υπ' αυτή την προοπτική, η κοινή λογική συνιστά την «πολιτική αίσθηση κατ' εξοχήν». Βλ. Η.Α., Between Past and Future, ό.π., σελ. 220 επ., όπως και La nature du totalitarisme, ό.π., σελ. 53.