Η αντεπανάσταση

Εύκολα κατανοούμε τον ρόλο που διαδραμάτισαν στην αντεπανάσταση οι αριστοκράτες και ηγέτες του κλήρου του παλαιού καθεστώτος. Ωστόσο, μέχρι πρόσφατα δεν είχε δοθεί αρκετή προσοχή στη συμμετοχή και της κατώτερης τάξης στην αντεπανάσταση, και γενικά στα συντηρητικά κινήματα. Τη δεκαετία του 1790 στη Γαλλία οι ευγενείς και οι κληρικοί κατόρθωσαν να συσπειρώσουν μεγάλες δυνάμεις καθολικών και βασιλοφρόνων, που αποτελούνταν από τεχνίτες, αγρότες, μεροκαματιάρηδες και ανέργους. Αυτά τα ένοπλα σώματα ατάκτων κατά καιρούς απέκτησαν αρκετή δύναμη ώστε ν’ απειλήσουν την ίδια την Επανάσταση. γιατί όμως πάλευαν αυτοί οι απλοί άνθρωποι να σώσουν την εξουσία και τα προνόμια των αρχοντογεννημένων;

Η αντίσταση ερχόταν συνήθως από τις πιο καθυστερημένες περιοχές της Γαλλίας. Εκεί ελάχιστα είχαν διεισδύσει η φιλελεύθερη αστική τάξη και οι μεταρρυθμιστικές αξίες της. Οι χωρικοί παρήγαν για τη δική τους κατανάλωση· είχαν μικρή πρόσβαση στα εμπορικά δίκτυα αγορών που αναπτύσσονταν γύρω από τις πόλεις και τους αστούς μεσάζοντες. Μάλιστα στις περιοχές αυτές οι ευγενείς συνήθως εξακολουθούσαν να διαχειρίζονται οι ίδιοι τα κτήματά τους και να τελούν τις παραδοσιακές τους λειτουργίες, διατηρώντας έτσι το κύρος τους. Δεν ήταν τόσο συχνό φαινόμενο το να φεύγουν για να τεμπελιάζουν στις πόλεις, αφήνοντας τους αγρότες τους στο έλεος των επιστατών. Παραδοσιακοί και αυτοί στους τρόπους τους, οι αγρότες και οι τεχνίτες των πιο απομακρυσμένων περιοχών νοιάζονταν μόνο για τον τόπο τους κι έμεναν πεισματικά πιστοί στη παλιά τους θρησκεία. Ο παπάς της ενορίας μοιράζονταν άλλωστε τη φτώχεια τους· αυτός ήταν ο μόνος που τους έφερνε ειδήσεις και ιδέες από τον έξω κόσμο, και μάλιστα ο ίδιος εκπλήρωνε πολλούς οικονομικούς και πολιτικούς ρόλους που αλλού ασκούνταν από τους αστούς. Όταν λοιπόν οι επαναστάτες καταδίωξαν τους ιερείς που δεν έδιναν όρκο πίστης στην Πολιτική Σύνταξη του κλήρου, απελαύνοντας τους και κατηγορώντας τους για προδότες, κι έπειτα στέλνοντας άλλους κληρικούς για να τους αντικαταστήσουν, ή όταν άρπαζαν τις περιουσίες της εκκλησίας για να επιβάλλουν διοικητικά τον αναδασμό, στην πραγματικότητα έπλητταν τους βαθύτατους συναισθηματικούς δεσμούς των κατοίκων της υπαίθρου. Συχνά χιλιάδες χωρικοί ξεσηκώνονταν με το σύνθημα «Ζήτω ο βασιλιάς και ο καλός μας ο παπάς!» 

Συχνά, πάλι, στις αγροτικές περιοχές εντάσσονται στις αντεπαναστατικές ομάδες και οι τεχνίτες. Το οικονομικό σύστημα της ελεύθερης επιχείρησης των αστών ήταν απειλή για τους ειδικευομένους εργάτες της κλωστοϋφαντουργίας, οι οποίοι διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στα αντεπαναστατικά κινήματα. Το 1791 οι επαναστάτες είχαν καταργήσει τις συντεχνίες. Οι αστοί υφασματέμποροι έλεγχαν τις θέσεις εργασίας και τους μισθούς […] Ήδη πριν από την Επανάσταση άλλωστε οι κλωστοϋφαντουργοί και άλλοι τεχνίτες είχαν εξεγερθεί εναντίον της εισαγωγής των νέων μηχανών […]

Όταν λοιπόν οι χωρικοί και οι τεχνίτες των πιο απομακρυσμένων περιοχών της Γαλλίας κλήθηκαν να καταταγούν στο στρατό για να υπερασπιστούν την Επανάσταση εν έτει 1793, διόλου απροσδόκητα πολλοί πήραν τα όπλα εναντίον της […] Έχοντας στερηθεί την εκκλησία τους, τις συντεχνίες τους και τους καθαγιασμένους τρόπους των προγόνων τους, οι απλοί πολίτες πολλών καθυστερημένων περιοχών στράφηκαν στις αντάρτικες τακτικές που ήταν οι πιο κατάλληλες σ’ αυτές τις συνθήκες. […] Ωστόσο, […] μπορούσαν να παρενοχλήσουν την Επανάσταση αλλά όχι και να τη νικήσουν […] παρ’ όλα αυτά, κατόρθωσαν να κρατήσουν ζωντανή τη σποραδική αντίσταση, και μάλιστα μέχρι τα χρόνια του Ναπολέοντα, και σε όλη τη διάρκεια του 19^ου αιώνα, μαζί με άλλες παρόμοιες ομάδες, βοήθησαν να σχηματιστεί μια μάζα ανθρώπων της κατώτερης τάξης έτοιμη ν’ ακολουθήσει τα συντηρητικά κοινωνικά κινήματα.   

John Weiss, Συντηρητισμός και Ριζοσπαστική Δεξιά

(ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΘΥΡΑΘΕΝ, 2009, σελ. 31-33)