Γιατί λέμε ψέματα;

[…] Είτε πρόκειται για το παραμικρό ψεματάκι είτε για την πιο απίστευτη ψεματάρα, είτε είναι ιδιοτελές ή ανιδιοτελές, σύνθετο ή απλό, οι περισσότερες πράξεις εξαπάτησης γενικά ξεκινούν από ένα ή περισσότερα κίνητρα. Τα κίνητρα του ψέματος κατατάσσονται σε δύο γενικές κατηγορίες: επιθετικά κίνητρα και αμυντικά κίνητρα.

Όταν παίζουμε επιθετικά, στα αθλήματα ή στη ζωή, προσπαθούμε να σκοράρουμε, να προωθήσουμε τη θέση μας, και να στριμώξουμε τον αντίπαλό μας στην γωνία. Η άμυνα, αντίθετα, αφορά την προστασία μας, τη διατήρηση της θέσης μας, την ελαχιστοποίηση του πόνου ή της δυσχέρειας. Τα ψέματα που λέμε, και στις δυο περιπτώσεις, τα λέμε για τους παρακάτω λόγους:

Επιθετικά κίνητρα

§  Για να αποκτήσουμε μια ανταμοιβή που δεν είναι εύκολα διαθέσιμη με άλλο τρόπο.

§  Για να αποκτήσουμε το πλεονέκτημα απέναντι σε ένα άλλο άτομο ή κατάσταση.

§  Για να δημιουργήσουμε μια θετική εντύπωση και να κερδίσουμε τον θαυμασμό των άλλων.

§  Για να ασκήσουμε πίεση στους άλλους ελέγχοντας τις πληροφορίες.

Αμυντικά κίνητρα

·        Για να αποφύγουμε την τιμωρία ή την ντροπή.

·        Για να προφυλάξουμε από την τιμωρία κάποιο άλλο άτομο.

·        Για να προστατευθούμε από τον κίνδυνο σωματικής ή συναισθηματικής βλάβης.

·        Για να ξεφύγουμε από μια δύσκολη κοινωνική περίσταση.

·        Για να διατηρήσουμε το προσωπικό μας απόρρητο.

[…] Έχοντας στο μυαλό μας τις συνήθεις αιτίες ψέματος, αναγνωρίζουμε καλύτερα τις περιστάσεις στις οποίες χρειάζεται να ενεργοποιήσουμε το ραντάρ εντοπισμού ψεμάτων που διαθέτουμε. Έχοντας τες στο μυαλό μας, μπορούμε επίσης να καταπολεμήσουμε πιο εύκολα και τη δική μας παρόρμηση να «παρατραβήξουμε» την αλήθεια.

Έχουμε την τάση να πιστεύουμε πως μπορούμε να αναγνωρίσουμε ένα ψέμα που μας λέει κάποιος. Όμως οι άνθρωποι όχι μόνο δεν καταλαβαίνουν τα ψέματα που ακούν, αλλά στην πραγματικότητα δεν αναγνωρίζουν πολλά από τα ψέματα που λένε. […] ο μέσος άνθρωπος λέει ένα σωρό ψέματα σε καθημερινή βάση –μερικές φορές χωρίς καν να το καταλαβαίνει, και συχνά μην έχοντας την πρόθεση να κάνει κακό σε κάποιον άλλο. Το ψέμα μοιάζει να είναι ένα συνηθισμένο μέρος της καθημερινής μας ύπαρξης. […]

Οι άνθρωποι λένε ψέματα σχεδόν ανακλαστικά. […] Γενικά προσπαθούμε […] να παρουσιάσουμε μια εικόνα του εαυτού μας που να ταιριάζει με το πώς θα ήθελαν να μας βλέπουν οι άλλοι.

Panela Meyer, Ανίχνευση ψεύδους 

(Εκδόσεις Κλειδάριθμος, 2014 σελ. 75-82)