Η θέληση για δύναμη και η θέληση για υποταγή

Σύμφωνα με τον Τζων Στιούαρτ Μιλ, «το πρώτο μάθημα του πολιτισμού [είναι] το μάθημα της υπακοής»· ο ίδιος μιλάει για «τις δύο καταστάσεις των διαθέσεων ... η μία είναι η επιθυμία των ανθρώπων να εξουσιάζουν άλλους· η άλλη ... η απροθυμία τους να εξουσιάζονται οι ίδιοι». 

Αν εμπιστευθούμε τις δικές μας εμπειρίες σ' αυτά τα θέματα, θα δούμε ότι το ένστικτο της υποταγής, μια φλογερή επιθυμία να υπακούει και να εξουσιάζεται κανείς από έναν κραταιό άνθρωπο, είναι τουλάχιστον εξίσου ευδιάκριτο στην ανθρώπινη ψυχολογία με τη θέληση για δύναμη, ίσως δε, από πολιτική άποψη, να έχει μεγαλύτερη σημασία. Το παλιό ρητό «Πόσο κατάλληλος είναι να εξουσιάζει / αυτός που μπορεί τόσο καλά να υπακούει» (How fit he is to sway / That can so well obey), του οποίου κάποια παραλλαγή φαίνεται να ήταν γνωστή σε όλους τους αιώνες και σε όλα τα έθνη, μπορεί να δείχνει μια ψυχολογική αλήθεια: ότι η θέληση για δύναμη και η θέληση για υποταγή είναι αλληλένδετες. «Η πρόθυμη υποταγή στην τυραννία», για να χρησιμοποιήσω για μια ακόμη φορά τα λόγια του Μιλ, οπωσδήποτε δεν προκαλείται πάντα από «ακραία παθητικότητα». Αντίστροφα, μια έντονη απροθυμία να υπακούει κανείς συνοδεύεται συχνά από μια εξίσου έντονη απροθυμία να κυριαρχεί και να διατάζει. 

Από ιστορική άποψη, ο αρχαίος θεσμός της θεμελιωμένης στη δουλεία οικονομίας θα ήταν ανεξήγητος με βάση την ψυχολογία του Μιλ. Ρητός σκοπός του ήταν να απαλλάξει τους πολίτες από το βάρος των υποθέσεων του οίκου τους και να τους επιτρέψει να εισέλθουν στο δημόσιο βίο της κοινότητας, όπου όλοι ήσαν ίσοι· αν ήταν αλήθεια ότι τίποτε δεν είναι γλυκύτερο από το να δίνει κανείς διαταγές και να εξουσιάζει άλλους, ο δεσπότης ποτέ δεν θα είχε αφήσει το σπίτι του.

Hannah Arendt, Περί βίας

(Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2000, σελ. 99-100)