Αλμπέρ Καμύ και ο μύθος του Σισύφου

Ένα παράδειγμα της αναγωγής του μύθου σε φιλοσοφία θα βρούμε στην περίφημη ερμηνεία του ελληνικού μύθου του Σισύφου από τον Αλμπέρ Καμύ, τον Γάλλου υπαρξιστή συγγραφέα. Ανάμεσα στις μορφές που ο ήρωας Οδυσσέας συναντά στα Τάρταρα, την περιοχή του Άδη που προοριζόταν για εκείνους που είχαν προσβάλει τον Δία, είναι και ο Σίσυφος, του οποίου η αιώνια τιμωρία ορίζει να σπρώχνει ένα μεγάλο βράχο μέχρι την κορυφή ενός απότομου λόφου, μόνο και μόνο για να τον δει να κατρακυλάει κάθε φορά που πλησιάζει στην κορυφή. Όπως περιγράφει ο Οδυσσέας το θέαμα,

Είδα και τον Σίσυφο. Υπέφερε από δυνατούς πόνους, και αγκαλιάζοντας και με τα δύο του μπράτσα την τεράστια πέτρα, πασχίζοντας με χέρια και με πόδια, προσπαθούσε να σπρώξει το βράχο πάνω, στην κορυφή του λόφου, αλλά όταν έφτασε στην κορυφή, το βάρος της ξαναγύριζε την πέτρα πίσω κι εκείνη δίχως οίκτο κύλησε πάλι κάτω. Τότε ο Σίσυφος προσπάθησε για άλλη μια φορά να τη σπρώξει προς τα πάνω, με αφάνταστο κόπο, και ο ιδρώτας έτρεχε σε όλο του το κορμί, κι ένα σύννεφο σκόνης σηκώθηκε μέχρι πάνω από το κεφάλι του.

(Όμηρος, Οδύσσεια, στ. 593-600)

Ο Όμηρος δεν αποκαλύπτει ποιο ήταν το παράπτωμα του Σισύφου, και στις αρχαίες πηγές βρίσκουμε διαφορετικές εκδοχές. Ωστόσο, για όλους τους αρχαίους, ο Σίσυφος ήταν αξιολύπητος. Για τον Καμύ, είναι αξιοθαύμαστος. Ο Σίσυφος, αντί να ενσαρκώνει τη μοίρα που περιμένει εκείνα τα λίγα ανθρώπινα όντα που τολμούν να αψηφούν τους θεούς, συμβολίζει τη μοίρα όλων των ανθρώπων που βρίσκονται καταδικασμένοι να ζουν σ’ ένα κόσμο χωρίς θεούς. Είναι αξιοθαύμαστος γιατί δείχνει τον παραλογισμό της ανθρώπινης ύπαρξης, που είναι περισσότερο άσκοπη παρά άδικη.

Αντί να τα παρατήσει και να αυτοκτονήσει, εξακολουθεί να μοχθεί, μολονότι έχει πλήρη επίγνωση πως η κάθε προσπάθειά του θα αποβεί μάταια. Ο δικός του ηρωισμός είναι ο μόνος που επιτρέπει ένας κόσμος δίχως νόημα, χωρίς θεούς δηλαδή. Ο Καμύ χρησιμοποιεί το μύθο του Σισύφου για να δραματοποιήσει την ανθρώπινη κατάσταση

Ο Καμύ […] αντιμετωπίζει το μύθο ως κείμενο αυτόνομο, αποκομμένο από κάθε εφαρμοζόμενη, θεσμοθετημένη θρησκεία. […] Ο μύθος είναι ένα φιλοσοφικό παραμύθι γιατί στο κάτω κάτω, ο μύθος γι’ αυτόν είναι φιλοσοφία.

Robert A. Segal, Μύθος

(Ελληνικά Γράμματα, 2007, σελ. 54-56)