Η επίλυση της οιδιπόδειας σύγκρουσης

[…] Η οιδιπόδεια σύγκρουση επιτρέπει την πρόσβαση σε ταυτίσεις με βάση το φύλο, ικανές να θεμελιώσουν τη σεξουαλική ταυτότητα. Πέρα απ’ αυτό, η επίλυση του οιδιπόδειου συμπλέγματος, εγκαθιστά στο Εγώ ταυτίσεις που γίνονται συστατικές του Εγώ, και οι οποίες επιπλέον καθιερώνουν το Υπερεγώ «κληρονόμο του «οιδιπόδειου συμπλέγματος» […]

Οι πιο βασικές αρχαϊκές διαδικασίες της ταύτισης διεξάγονται στις πρώιμες φάσεις της αντικειμενοτρόπου σχέσης. Τοποθετούνται σε μια εποχή κατά την οποία η προσωπική ταυτότητα είναι ακόμα αβέβαιη και η προσκόλληση στο αντικείμενο είναι ελάχιστα διαφοροποιημένη. Οι δευτερογενείς ταυτίσεις της οιδιπόδειας περιόδου εισάγουν τη δυνατότητα της διαφοροποίησης των ταυτίσεων με βάση το φύλο (ευδιάκριτη ταύτιση με τη μητέρα και με τον πατέρα).

Μια ταύτιση μπορεί να υποκατασταθεί από μιαν άμεσα σεξουαλική προσκόλληση σε ένα από τα δύο αντικείμενα του Οιδίποδα. Έτσι, ο πατέρας μπορεί να τεθεί ως πρότυπο, και το αγόρι να στηρίξει επάνω του ταυτόχρονα με τον θαυμασμό του και μια αγάπη «αποσεξουαλικοποιημένη». Το «είμαι σαν» τον επίζηλο αντίπαλο γονιό θα ευνοήσει τότε την έξοδο του Οιδίποδα.

Είναι προτιμότερο να μιλήσουμε εδώ για επίλυση της οιδιπόδειας σύγκρουσης παρά για μια «εξαφάνιση» του οιδιπόδειου συμπλέγματος, όπως συνηθίζουμε να λέμε μερικές φορές. Τίποτα δεν θα μπορούσε ποτέ να εξαφανιστεί από την οιδιπόδεια φαντασιωσική, εφόσον αυτή διατηρείται μέσα στο ασυνείδητο διαμέσου της απώθησης. Πρόκειται εδώ για μια δευτερογενή απώθηση, της οποίας τα ίχνη είναι σε θέση ανά πάσα στιγμή να επιφέρουν μια επιστροφή του απωθημένου. Διαφορετικά, δεν βλέπουμε πως θα ήταν ποτέ δυνατό να ανακαλύψει ο Φρόυντ το οιδιπόδειο σύμπλεγμα και πως αυτό θα μπορούσε να ανακτηθεί και να αναλυθεί σε μια ψυχαναλυτική θεραπεία … Αυτό που τείνει να εξαλειφθεί με την είσοδο του παιδιού στη λανθάνουσα περίοδο είναι η ενεστώσα σεξουαλική επένδυση των γονικών αντικειμένων καθώς και τα άγχη που συνδέονται με αυτές τις αιμομικτικές επενδύσεις (ιδιαίτερα με το άγχος του ευνουχισμού, αλλά επίσης και το άγχος της απώλειας αντικειμένου ή της απώλειας της αγάπης που συνήθως συνδέονται με αυτό).

Η οιδιπόδεια απαγόρευση θα μπορέσει συνεπώς η ίδια να εσωτερικοποιηθεί και να συγκροτήσει το μετα-οιδιπόδειο Υπερεγώ, το οποίο θα εδραιωθεί κατά τη λανθάνουσα περίοδο διαμέσου όλων των πολιτιστικών και κοινωνικών κεκτημένων, τα οποία έτσι θα κινητοποιήσουν τις επενδύσεις του παιδιού.

Ωστόσο, η μετεφηβική ωριμότητα θα έρθει και πάλι να διαταράξει αυτή την αβέβαιη ισορροπία, επιφέροντας μια αναβίωση της οιδιπόδειας σύγκρουσης, με ένα τρόπο όμως που θα παραμείνει εντελώς ασυνείδητος. Η μετεφηβική κρίση θα πρέπει κι εκείνη με τη σειρά της να επιλυθεί, προκειμένου να εγκατασταθεί με διαχρονική ισχύ η μετα-οιδιπόδεια ψυχική οργάνωση, που είναι εκείνη του ενήλικα.

Michele Perron – Borelli, Οι φαντασιώσεις

(ΤΟ ΒΗΜΑ γνώση, 2007, σελ. 123-126)