Τα παιδιά της ελπίδας

Οι θρησκευτικές δοξασίες υπήρξαν πάντοτε το πιο σημαντικό στοιχείο της ζωής των λαών και επομένως και της ιστορίας τους. Το μεγαλύτερο ιστορικό γεγονός, απ’ αυτά που είχαν την πιο κολοσσιαία επίδραση, υπήρξε η γέννησις και ο θάνατος των θεών …

Και όντως δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι από την αρχή των ιστορικών χρόνων, όλοι οι πολιτικοί και κοινωνικοί θεσμοί θεμελιώθηκαν πάνω σε θρησκευτικές δοξασίες και ότι, επί της σκηνής του κόσμου, οι θεοί έπαιξαν πάντοτε τον πρώτο ρόλο … Οι κατακτήσεις των Αράβων, οι Σταυροφορίες, η Ισπανία στην εποχή της Ιεράς Εξετάσεως, η Γαλλία μετά τη Νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου και των πολέμων της Επαναστάσεως, αποδεικνύουν σε τι επίπεδα μπορεί να φθάσει ένας φανατικός λαός, παραμορφωμένος από τα όνειρα του. Αυτού του είδους τα όνειρα και οι χίμαιρες εξασκούν ένα είδος επίμονου υπνωτισμού, τόσο έντονου, ώστε η Πνευματική Ιδιοσυστασία ενός λαού διαμορφώνεται εξ ολοκλήρου απ’ αυτόν. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο άνθρωπος δημιούργησε τους θεούς, αλλά αφού τους δημιούργησε πολύ γρήγορα υποδουλώθηκε σε αυτούς. Δεν είναι παιδιά του φόβου, όπως αναφέρει ο Λουκρήτιος, αλλά παιδιά της ελπίδας και γι’ αυτό η επίδρασις τους θα είναι αιώνια. Εκείνο το οποίον ακριβώς οι θεοί έδωσαν στον άνθρωπο – και μόνο αυτοί μέχρι τώρα μπόρεσαν να του το δώσουν – είναι κάποια πνευματική κατάστασις, που να επιτρέπει την ευτυχία. Καμιά απολύτως φιλοσοφία, μέχρι τώρα, δεν μπόρεσε να μάθει τη μέθοδο, πραγματοποιήσεως αυτού του έργου … Διότι η ευτυχία εξαρτάται πολύ λίγο από τις εξωτερικές καταστάσεις, πολύ περισσότερο δε από τις ψυχικές συνθήκες υπάρξεως.

Οι μάρτυρες που πέθαιναν πάνω στη φωτιά, πιθανόν να ήταν πολύ περισσότερο ευτυχισμένοι απ’ ότι οι ίδιοι οι δήμιοί τους. Ο νυχτοφύλακας …, είναι δυνατόν να είναι πιο ευτυχισμένος από τον πολυεκατομμυριούχο, ο οποίος πολιορκείται από συνεχή και αμείωτα προβλήματα.

Δυστυχώς, η ανοδική πορεία του πολιτισμού, δημιούργησε στον νεώτερο άνθρωπο, πλήθος καινούργιων αναγκών, χωρίς όμως ταυτοχρόνως να του δώσει τα μέσα να τις ικανοποιεί, δημιουργώντας έτσι μια γενική ψυχική δυσαρέσκεια. Χωρίς καμιά  αμφιβολία ο πολιτισμός είναι ο πατέρας του Σοσιαλισμού και της αναρχίας, που αποτελούν την φοβερότερη έκφραση της απελπισίας των λαών, την οποία καμιά εξουσία δεν υποστηρίζει …

Μια από τις μεγαλύτερες πλάνες των νεότερων χρόνων, είναι το να θεωρείται ότι η ανθρώπινη ψυχή μπορεί να βρει την ευτυχία της μόνο στον εξωτερικό κόσμο …

Αυτό που αποτελεί και την ασυναγώνιστη δύναμη των θρησκευτικών δοξασιών, είναι ότι δημιουργούν τον μοναδικό παράγοντα που μπορεί να δώσει σ’ ένα λαό την απόλυτη σύμπτωση συμφερόντων, αισθημάτων και φρονημάτων … Ο λαός που υποτάσσεται στον ζυγό μιας θρησκευτικής ιδέας, δεν αλλάζει βεβαίως την πνευματική του ιδιοσυστασία, αλλά όλες οι ιδιότητες του στρέφονται προς τον ίδιο ακριβώς σκοπό: τον θρίαμβο της δική του ιδέας και εξ’ αιτίας αυτού του γεγονότος και μόνον, η δύναμις του γίνεται Τρομερή. …   

Αυτό που πρέπει να μελετηθεί δεν είναι η ποιότητα της ιδέας, αλλά μάλλον ο βαθμός της κυριαρχίας που εξασκεί πάνω στις ψυχές. Είναι αδιάφορο εάν ο θεός ονομάζεται … Το γόητρό του δε και η αξία του είναι σχετική με το πόσο ανεκτικός και το πόσο βάρβαρος είναι. Οι θεοί που είναι υπερβολικά ανεκτικοί και πράοι δεν παρέχουν καμία απολύτως δύναμη στους πιστούς τους. Οι οπαδοί του αυστηρού Μωάμεθ κυριάρχησαν για πολύ χρόνο, σε μεγάλο μέρος του κόσμου … Οι οπαδοί όμως του ειρηνοποιού Βούδα δεν ίδρυσαν ποτέ τους μια στερεά ή διαρκή κυριαρχία …

Γουσταύου Λεμπόν, Νόμοι εξελίξεως των λαών

(ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΣΚΕΨΙΣ, 1985, σελ. 102-105)