Η κοσμική ψευδαίσθηση

Τα πρώτα λόγια του παλαιότερου ποιήματος Ζέν μας λέει ότι:

Ο τέλειος Δρόμος (Τάο) δεν έχει δυσκολίες.

Αρκεί να αποφύγει κανείς να πιαστεί και να διαλέξει.

Μόνον όταν σταματήσεις να σε ευχαριστούν και να

σε δυσαρεστούν θα γίνουν όλα εντελώς κατανοητά.

Μια διαφορά μισής τρίχας,

και αμέσως διαχωρίζονται ο ουρανός από τη γή!

Αν θέλεις να βρίσκεσαι στην αλήθεια,

αδιαφόρησε για το σωστό και το λάθος.

Η διαμάχη ανάμεσα στο σωστό και στο λάθος

είναι η αρρώστια του νου.

Το θέμα βέβαια δεν είναι να καταβάλει κανείς μια προσπάθεια ώστε να πνίξει τα συναισθήματά του και να καλλιεργήσει μια τυφλή αδιαφορία. Η ουσία είναι να διακρίνει διαμέσου της κοσμικής ψευδαίσθησης πως ότι είναι ευχάριστο και καλό μπορεί να διαστρεβλωθεί από το δυσάρεστο και το κακό. Η πρώτη αρχή του Ταοϊσμού μας λέει:

Όταν κάποιος αναγνωρίζει την ομορφιά σαν όμορφη,

αμέσως προκύπτει και η ασκήμια.

Όταν κάποιος αναγνωρίζει την καλοσύνη σαν καλή,

αμέσως προκύπτει και η κακία.

Το «είναι» και το «όχι είναι» προκύπτουν αμοιβαία.

Το δύσκολο και το εύκολο πραγματοποιούνται αμοιβαία.

Το μακρύ και το κοντό αντιτίθενται αμοιβαία.

Το ψηλό και το χαμηλό παρατίθενται αμοιβαία.

Το να διακρίνει λοιπόν κανείς αυτή την αλήθεια είναι να αναγνωρίσει ότι καλό δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς κακό, όπως δεν μπορεί να υπάρξει πάνω χωρίς κάτω, και να το υιοθετήσει κανείς το ιδανικό να ακολουθεί πάντα το καλό είναι το ίδιο σαν να αρνηθεί να στρίβει προς τα αριστερά και να γυρίζει πάντα προς τα δεξιά. Αλλά το να κάνει κάτι τέτοιο είναι καταδικασμένος να περιστρέφεται διαρκώς σε κύκλους.

Alan W. Watts, Ο δρόμος του Ζεν

(ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΩΡΟΡΑ, 1998, σελ. 153-154)