Το δίκαιο των ισχυρών

Οι Μήλιοι ήταν οι μόνοι κυκλαδίτες οι οποίοι είχαν αρνηθεί να προσχωρήσουν στη Συμμαχία της Δήλου, γεγονός που τους επέτρεψε να απολαύσουν όλα τα οφέλη της Αθηναϊκής Ηγεμονίας χωρίς να πληρώσουν το τίμημα. Οι ίδιοι ήταν Δωριείς και άποικοι των Σπαρτιατών […] Οι Αθηναίοι δεν ανέχονταν για μεγάλο διάστημα η βούλησή τους και η εξουσία τους να περιφρονούνται από ένα μικρό κυκλαδίτικο νησί. Οι Μήλιοι βασιζόταν στην ιδιαίτερη σχέση τους με τη Σπάρτη για την ασφάλειά τους […]

Έχοντας προσκρούσει στην Πελοπόννησο στη δύναμη των σπαρτιατικών όπλων και στον βορρά στην αποτελεσματικότητα της διπλωματίας τους, οι Αθηναίοι θα πρέπει να ένιωθαν την ανάγκη να αποδείξουν πως στη θάλασσα, τουλάχιστον, οι Σπαρτιάτες ήταν ανίκανοι να βλάψουν τα συμφέροντά τους. […] Προτού αρχίσουν να λεηλατούν τα χωράφια των Μηλίων, οι Αθηναίοι τους έστειλαν πρεσβεία για να ζητήσουν την παράδοσή τους. […] Ο στόχος των Αθηναίων ήταν να πείσουν τους Μηλίους να παραδοθούν αμαχητί, κάτι το οποίο είχαν μεγαλύτερες ελπίδες να επιτύχουν με τις απειλές παρά με οποιοδήποτε άλλο μέσο. […] Η σκληρή, απερίφραστη γλώσσα που χρησιμοποίησαν οι Αθηναίοι απέναντι στους Μηλίους δεν συνιστά μοναδικό συμβάν στην ιστορία των πολιτικών τους τοποθετήσεων. Σε δημόσιες αγορεύσεις του, τόσο ο Περικλής όσο και ο Κλέων δεν είχαν διστάσει να αποκαλέσουν την Αθηναϊκή Ηγεμονία «τυραννία», ενώ ο Αθηναίος αντιπρόσωπος που μίλησε το 432 στη Σπάρτη είχε χρησιμοποιήσει παρεμφερή γλώσσα με αυτήν που συναντά κανείς στο διάλογο των Αθηναίων με τους Μηλίους, όπως τον παραθέτει ο Θουκυδίδης:

«Δεν έχουμε διαπράξει τίποτε το αξιοπερίεργο ή το αντίθετο προς την ανθρώπινη φύση, εάν μια κυριαρχία που μας προσφέρθηκε την αποδεχθήκαμε και αρνηθήκαμε κατόπιν να την αποδώσουμε, έχοντας υπερνικηθεί από τα τρία ισχυρότερα κίνητρα – την τιμή, τον φόβο και το συμφέρον. Και ούτε είμαστε οι πρώτοι που συμπεριφερθήκαμε κατ’ αυτόν τον τρόπο, γιατί ίσχυε πάντοτε ο κανόνας οι αδύναμοι να υποκύπτουν στους ισχυρούς» (1.76.2).  

Οι Μήλιοι, ωστόσο, αρνούνταν να ενδώσουν, τόσο επειδή πίστευαν πως έχουν το δίκιο με το μέρος τους και άρα οι θεοί θα απέτρεπαν την ήττα τους, όσο και επειδή ήταν βέβαιοι πως οι Σπαρτιάτες θα τους συμπαρασταθούν. Οι Αθηναίοι αψήφησαν την απειλή σπαρτιατικής βοήθειας με την ίδια ευκολία με την οποία απέρριψαν το ενδεχόμενο θεϊκής παρέμβασης. Οι Σπαρτιάτες, καθώς επισήμαναν στους Μηλίους, «πιστεύουν – πιο κραυγαλέα από οποιονδήποτε άλλο λαό γνωρίζουμε – πως ότι τους είναι ευχάριστο είναι σωστό, και ότι τους συμφέρει, δίκαιο» (5.105.4). Οι Σπαρτιάτες δεν ενεργούσαν παρά μόνο όταν διέθεταν υπεροπλία, και έτσι «δεν είναι πιθανό να διεκπεραιωθούν σε νησί όσο εμείς παραμένουμε θαλασσοκράτορες» (5.109).

Οι Αθηναίοι βάλθηκαν να πολιορκούν την πόλη τους μέχρι που η πείνα, η αποθάρρυνση και ο φόβος προδοσίας ανάγκασε τελικά τους Μηλίους να παραδοθούν. Οι Αθηναίοι αποφάσισαν με ψήφισμα τους να θανατώσουν όλους τους άνδρες και να υποδουλώσουν τα γυναικόπαιδα τους. […] Οι Αθηναίοι είχαν πλέον εγκαταλείψει τελείως τη μετριοπαθή πολιτική του Περικλή ως αποτυχημένη και επέλεξαν τη σκληρότερη γραμμή του Κλέωνα, ελπίζοντας να αποτρέψουν μελλοντικές αποστασίες και εξεγέρσεις.

Ντόναλντ Κέιγκαν, Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος

(ΩΚΕΑΝΙΔΑ, 2004, σελ. 359-361)