[…] ο Μακιαβέλλι […] στο τέταρτο κεφάλαιο του εναρκτήριου
λόγου του (Λόγοι για την πρώτη δεκάδα του
Τίτου Λίβιου) αμφισβητεί «την άποψη όσων διατείνονται πως η δημοκρατία της
Ρώμης υπήρξε τόσο ταραγμένη και γεμάτη σύγχυση, ώστε αν η καλή τύχη και η
στρατιωτική αρετή δεν αντιστάθμιζαν τούτα της τα ελαττώματα, η κατάστασή της θα
ήταν χειρότερη από οποιανδήποτε άλλης δημοκρατίας». Ο Μακιαβέλλι ξεκινά την
απάντησή του με την ορθόδοξη υπόθεση ότι ένας
από τους κύριους σκοπούς μιας δημοκρατίας που εκτιμά την ελευθερία της πρέπει
να είναι να παρεμποδίζει οποιοδήποτε τμήμα του λαού από το να νομοθετεί σύμφωνα
με τα εγωιστικά του συμφέροντα. Υποστηρίζει στη συνέχεια πως αν δεχθούμε πραγματικά αυτό το επιχείρημα,
τότε δεν μπορούμε να δεχόμαστε συγχρόνως
και τη συμβατική άποψη ότι οι αναταραχές και η διχόνοια των πολιτών βλάπτουν
αναπόφευκτα την ελευθερία μιας δημοκρατίας.
Το παράδειγμά του […] είναι η αρχαία Ρώμη. Σημειώνει στην
αρχή πως στη Ρώμη, όπως και σε κάθε δημοκρατία, υπήρχαν πάντοτε «δύο
διαφορετικές θέσεις», εκείνη των πληβείων και εκείνη των αντιπάλων τους μεταξύ
«των ανώτερων τάξεων». Παρατηρεί κατόπιν ότι όσο οι πληβείοι μπορούσαν «να
συγκεντρώνονται και να φωνασκούν εναντίον της συγκλήτου», ενώ και οι
συγκλητικοί με τη σειρά τους μπορούσαν να τους επικρίνουν, το καθαρό αποτέλεσμα
ήταν η δημιουργία μιας καλοζυγισμένης ισορροπίας, η οποία εξασφάλιζε πως καμία
παράταξη δεν μπορούσε να καταπιέζει την άλλη ή να αγνοεί τα συμφέροντά της.
Συμπεραίνει λοιπόν ότι «όσοι καταδικάζουν τις διαμάχες ανάμεσα στους ευγενείς
και τους πληβείους» στην αρχαία δημοκρατία «μεμψιμοιρούν για ότι ακριβώς
αποτέλεσε την πρωταρχική αιτία που η Ρώμη διατήρησε την ελευθερία της»· κι αυτό
γιατί δεν μπορούν να καταλάβουν πως, αφού οι συγκρούσεις αυτές ακύρωναν όλα τα
κομματικά συμφέροντα, εγγυόταν ταυτόχρονα πως οι μόνες νομοθετικές πράξεις που
θα εγκρίνονταν θα ήταν όσες ωφελούσαν την κοινότητα ως σύνολο. […] αδυνατούσαν
να διακρίνουν εκείνο που ο Μακιαβέλλι θεωρούσε σαφώς μια θεμελιώδη πολιτική
αλήθεια: ότι «κάθε νομοθεσία που εννοεί
την ελευθερία είναι προϊόν σύγκρουσης» μεταξύ των τάξεων, και ότι επομένως η
διαμάχη των τάξεων αποτελεί όχι διαλυτικό αλλά ενοποιητικό παράγοντα για μια
πολιτεία. […]
(ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ, 2005,
σελ. 216-217)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου