Ανακαλύψτε τις βασικές σας αξίες

«Η Φωνή Του Διεισδύει Στα Βάθη Της Ψυχής Σας»

Αυτό δήλωνε ο φιλόσοφος Φρίντριχ Νίτσε, που είχε πάντα μια σχέση αγάπης-μίσους με τον Σωκράτη. «Ο Σωκράτης σας διδάσκει πώς να ακούτε», συνεχίζει ο Νίτσε. «Σας αφήνει να γευθείτε έναν νέο πόθο μαντεύει τον κρυφό και ξεχασμένο θησαυρό, τη σταγόνα καλοσύνης που το άγγιγμά της σας πλουτίζει, σας απελευθερώνει, σας κάνει ίσως να νιώθετε λιγότερο βέβαιοι – αλλά ταυτόχρονα και γεμάτοι από απερίγραπτη ελπίδα».

Ο Σωκράτης ζητούσε τακτικά από τους φίλους του να αποκαλύψουν τις βασικές αξίες πάνω στις οποίες εδράζονται οι απόψεις τους. Επέμενε να μάθει για ποιον λόγο πίστευαν ότι πίστευαν. Το ίδιο μπορεί να συμβεί αν παίξετε «Τα γιατί», ένα παιχνίδι που επινόησε ο γνωστός ανθρωπολόγος Τσαρλ Κέιζ. Ο Κέιζ σχεδίασε αυτό το παιχνίδι ως βοήθημα για την εφαρμογή της διαλεκτικής του Σωκράτη. Είναι μια άσκηση διείσδυσης στον εαυτό σας – ή σε κάποιον πρόθυμο συμπαίκτη, ώστε να ανακαλύψετε που βασίζονται οι πεποιθήσεις σας.

Μπορείτε να ξεκινήσετε με μια οποιαδήποτε άποψη ή πεποίθηση, ακόμη και με μια σχετικά ασήμαντη όπως, π.χ., «μου αρέσουν πολύ τα ντόνατς με σοκολάτα». Σύμφωνα με τους κανόνες του παιχνιδιού, πρέπει να υποβάλετε στον εαυτό σας ή στον συμπαίχτη σας ερωτήσεις που αρχίζουν με τη λέξη «γιατί», έτσι ώστε η απάντηση να φανερώνει την αιτία ή το κίνητρο που κρύβεται πίσω από αυτήν. Ένας τέτοιος διάλογος με βάση το παράδειγμα μας θα μπορούσε να εξελιχθεί ως εξής:

Γιατί σου αρέσουν τα ντόνατς με σοκολάτα;

Μου αρέσει η σοκολατένια γεύση, καθώς και ο συνδυασμός της διαφορετικής υφής της σοκολάτας και της ζύμης.

Γιατί σου αρέσει η σοκολατένια γεύση και ο συνδυασμός σοκολάτας - ζύμης;

Πρώτα- πρώτα γιατί μου φέρνουν στον νου τα ντόνατς που έτρωγα με τον πατέρα μου όταν βγαίναμε έξω τα κυριακάτικα απογεύματα.

Γιατί σου έρχονται στον νου τα ντόνατς που έτρωγες με τον πατέρα σου;

Ήταν η ωραιότερη στιγμή της εβδομάδας για μένα.

Γιατί ήταν η ωραιότερη στιγμή της εβδομάδας για σένα;

Γιατί τον είχα ολόδικό μου, και γιατί ως επί το πλείστον μου ικανοποιούσε όλες τις επιθυμίες.  

Γιατί τον είχες ολόδικό σου και σου επέτρεπε να κάνεις ότι ήθελες;

Γιατί η μαμά μου ήταν πολύ αυστηρή και πάντα ένιωθα σφιγμένος μαζί της.

Είναι νομίζω προφανές ότι αυτή η διαδικασία μπορεί να οδηγήσει σε εξαιρετικά ενδιαφέρουσες αποκαλύψεις για τον εαυτό σας […] Αυτός είναι και ο τελικός στόχος των «Γιατί», και κάθε φορά που παίζετε, καταλήγετε σε μια κάπως διαφορετική εκδοχή των βασικών πεποιθήσεων σας.

«Η ερώτηση γιατί; Είναι η σπουδαιότερη επινόηση του ανθρώπινου νου», διατείνεται ο Κέιζ. «Όταν τη χρησιμοποιείτε για να ανακαλύψετε τις πεποιθήσεις, γίνεστε δημιουργεί του εαυτού σας και σμιλεύετε τη δική σας πραγματικότητα. Γίνεστε σοφότεροι».

Ronald Gross, Η μέθοδος του Σωκράτη

(ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΝΑΛΙΟΣ, 2003, σελ. 56-58)