Η Γαλλική Επανάσταση

Την Επανάσταση την επέσπευσαν οι ίδιοι οι αριστοκράτες, με την αντίστασή τους σε κάθε μεταρρύθμιση. Στα τέλη της δεκαετίας του 1870 η Γαλλία βρισκόταν αντιμέτωπη με τη πτώχευση, αλλά η πτώση των πραγματικών μισθών, η αύξηση του πληθωρισμού και των φεουδαρχικών βαρών καθώς και οι κακές σοδειές κατάστησαν αδύνατη κάθε περαιτέρω απομύζηση του λαού. Οι υπουργοί Οικονομικών του βασιλιά, […], γνώριζαν ότι ήταν πια αναγκαίο να φορολογήσουν τα εισοδήματα των αριστοκρατών και να καταργήσουν κάποιες από τις φορολογικές εξαιρέσεις των προνομιούχων. […] Οι ευγενείς της Γαλλίας όμως δεν ήθελαν ούτε ν’ ακούσουν για τέτοια μέτρα […] Καθώς μάλιστα όλοι οι Γάλλοι επίσκοποι ήταν ευγενείς, εδραίωσαν ακόμη περισσότερο την άρνηση της εκκλησίας να φορολογηθεί. […] Παρ’ όλα αυτά, οι ευγενείς ζήτησαν σύγκληση των Γενικών Τάξεων. Υπέθεταν ότι θα μπορούσαν εύκολα να κυριαρχήσουν.

Λίγοι αντιλαμβάνονταν πόσο γρήγορα είχαν εξαπλωθεί στη διάρκεια του δεκάτου ογδόου αιώνα οι φιλελεύθερες και μεταρρυθμιστικές ιδέες. Οι δραματικές αυξήσεις στο αποικιακό και εγχώριο εμπόριο και η επέκταση των κρατικών δραστηριοτήτων, έφεραν στο προσκήνιο νέους και πολιτικά συνειδητοποιημένους ανθρώπους: δικηγόρους, κατώτερους δικαστικούς, δημόσιους υπαλλήλους, μεγαλέμπορους και μικρέμπορους, γαιοκτήμονες χωρίς τίτλους ευγενείας και άλλες τάξεις επαγγελματιών […] Πολλοί αντιμετωπίζονταν με περιφρόνηση από τους προνομιούχους. Με τη σειρά τους και οι νέοι αυτοί άνθρωποι δεν είχαν λόγους να σέβονται μια παρακμιακή τάξη ευγενών και μια εκκλησία διαβόητη για την απληστία και την ανευλάβεια της. Οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι της Τρίτης Τάξης προέρχονταν από ακριβώς τις ομάδες. Όταν η αριστοκρατία και ο ανώτερος κλήρος, προσπάθησαν να επιβάλουν το αρχαίο δικαίωμα τους να έχουν διπλάσιο αριθμό αντιπροσώπων από την Τρίτη Τάξη, η Τρίτη Τάξη αντιστάθηκε. Οι αντιπρόσωποί της τον Ιούνιο του 1879 αυτοανακηρύχθηκαν Εθνοσυνέλευση, και επομένως αποκλειστικοί διερμηνευτές της θέλησης ολόκληρου του Έθνους.

Οι ιδέες των νέων ηγετών εκφράστηκαν χαρακτηριστικά στο πολυδιαβασμένο φυλλάδιο Τι είναι η Τρίτη Τάξη; του αββά Σιεγιές. Ο ίδιος ο Σεγιές εκλεγμένος αντιπρόσωπος της Τρίτης Τάξης, καθοδήγησε τη μάχη κατά των ευγενών και των κληρικών· κατηύθυνε μεγάλο μέρος της νομοθεσίας της Συνέλευσης, και στη συνέχεια υπήρξε μέλος της επαναστατικής κυβέρνησης όλη τη δεκαετία του 1790 και μάλιστα οργάνωσε παρασκηνιακά το πραξικόπημα του Ναπολέοντα το 1799.

Απλοποιώντας τις ιδέες των φιλελεύθερων φιλοσόφων, ο Σεγιές υποστήριζε ότι η Τρίτη Τάξη περιελάμβανε όλες τις πραγματικά παραγωγικές τάξεις του έθνους· στην πραγματικότητα, αυτή ήταν το έθνος. Τι άλλο ήταν οι ευγενείς αν όχι ακριβοπληρωμένα παράσιτα […]; Σαν αληθινοί ξένοι, χρησιμοποιούσαν τα υψηλά αξιώματα τους για να κρατήσουν τα ιδιωτικά τους προνόμια, λοιδορούσαν την έντιμη εργασία […] Το έθνος, επέμενε ο Σεγιές, ήταν μια κοινωνία ίσων, βασισμένο στην κοινή συγκατάθεση· […] Δεν μπορούσαν να υπάρχουν ιεραρχικές τάξεις, τάγματα ευγενών, αριστοκρατίες ή συντεχνίες. Όλες οι επιμέρους εξουσίες έπρεπε να παραχωρηθούν στην Εθνική Συνέλευση, η οποία με τη σειρά της έπρεπε να δώσει στο έθνος σύνταγμα και εκλεγμένη κυβέρνηση που θα εκπροσωπούσε το δημόσιο συμφέρον· μια κυβέρνηση που να αντιμετωπίζει τους πάντες με βάση το νόμο. Ωστόσο, πρέπει να προσέξουμε ότι ο Σεγιές δε μιλούσε καθόλου για τις μάζες που δεν είχαν ιδιοκτησία. […] Μόλις εξαλειφθεί το σύστημα των κληρονομικών προνομίων, τότε η αστική τάξη πραγμάτων θα εξασφάλιζε πλούτο και αξιώματα σε όσους διέθεταν εργατικότητα, ευφυΐα και ικανότητα.

Η πανίσχυρη επίθεση της Γαλλικής Επανάστασης ενάντια στα κληρονομικά και τα ταξικά προνόμια, από το 1789 ως το 1792 ανάγκασε την παλαιά τάξη πραγμάτων να περάσει στην άμυνα. Οι τίτλοι ευγενείας καταργήθηκαν. Τα δημόσια αξιώματα ανοίχτηκαν στους ταλαντούχους. Όλοι θα έπρεπε να φορολογούνται εξίσου. Καθιερώθηκε η ισότητα ενώπιον του νόμου. […] Οι αριστοκράτες εκκαθαρίστηκαν από το στρατό, και το σώμα των αξιωματικών άρχισε να επανδρώνεται από όλες τις τάξεις. […] Το 1791 η Πολιτική Σύνταξη του Κλήρου εθνικοποίησε τις περιουσίες της εκκλησίας, πρόβλεψε την εκλογή των ιερέων και των επισκόπων – που θα γίνονταν στο εξής μισθωτοί δημόσιοι υπάλληλοι – και καθιέρωσε επίσημα τη θρησκευτική ανεκτικότητα. Ο κλήρος υποχρεώθηκε να δώσει όρκο πίστης στην Πολιτική Σύνταξη.

Η Γαλλία χωρίστηκε τότε στα δύο. Ο πάπας καταδίκασε την Επανάσταση. Ο βασιλιάς προσχώρησε στην αντεπανάσταση, προσπάθησε να δραπετεύσει από τη χώρα και στο τέλος καρατομήθηκε. Η Γαλλία πλέον θα διοικούνταν από μια νομοθετική συνέλευση εκλεγμένη από τους ενήλικες άνδρες που κατείχαν σημαντική περιουσία. Κατόπιν όμως η Επανάσταση στράφηκε ακόμη πιο αριστερά και οι αριστοκράτες (οι λεγόμενοι εμιγκρέδες) κατέφυγαν στο εξωτερικό.

Τους ευρωπαίους συντηρητικούς άρχισε τώρα να τους απασχολεί το θέμα της άμυνάς τους. Τώρα πια είχαν μα δώσουν μάχη όχι με κάποιον ηγεμόνα, αλλά με τον επαναστατικό αστικό φιλελευθερισμό, και ο νέος αυτός εχθρός υποσχόταν, με κάθε βήμα που γινόταν προς τον οικονομικό εκσυγχρονισμό της Ευρώπης, να προβάλλει ακόμη δυνατότερος.

John Weiss, Συντηρητισμός και Ριζοσπαστική Δεξιά

(ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΘΥΡΑΘΕΝ, 2009, σελ. 19-22)