Ματαιοδοξία

Ενδιαφερόμαστε για την καλή γνώμη των άλλων πρώτο επειδή είναι ωφέλιμοι για μας, και δεύτερο επειδή θέλουμε να δώσουμε στους άλλους χαρά (τα παιδιά θέλουν να δώσουν χαρά στους γονείς τους, οι μαθητές στους δασκάλους τους, και οι καλοκάγαθοι άνθρωποι σ’ όλους τους άλλους).

Μόνο όταν η καλή γνώμη των άλλων είναι σημαντική για κάποιον, ανεξάρτητα από το όφελος του ή από την επιθυμία του να δώσει χαρά, μιλάμε για ματαιοδοξία. Στην περίπτωση αυτή, ο άνθρωπος θέλει να δώσει χαρά στον εαυτό του, αλλά σε βάρος των συνανθρώπων του, επειδή είτε τους παραπλανά και τους οδηγεί σε μια λαθεμένη γνώμη γι’ αυτό, είτε αποβλέπει σ’ έναν βαθμό «καλής γνώμης», που θα αποβεί οδυνηρή στους άλλους (προκαλώντας το φθόνο τους).

Συνήθως, το άτομο θέλει να επιβεβαιώσει τη γνώμη που έχει για τον εαυτό του μέσω της γνώμης των άλλων και να ενισχύσει τον εαυτό του μπροστά στα μάτια του· αλλά η ισχυρή εξοικείωση με την αυθεντία (που είναι τόσο παλιά όσο ο άνθρωπος) οδηγεί επίσης πολλούς να στηριχτούν στην αυθεντία για την ίδια τους την πίστη καθεαυτή, δηλαδή να τη δεχτούν μόνο από τα χέρια των άλλων. Εμπιστεύονται περισσότερο τη δύναμη της κρίσης των άλλων παρά τη δική τους.

Στο ματαιόδοξο άνθρωπο, το ενδιαφέρον για τον εαυτό του, η επιθυμία του να ευχαριστήσει τον εαυτό του, φτάνει σε τέτοιο ύψος που παραπλανά τους άλλους και τους οδηγεί σε μια λαθεμένη, υπερβολικά υψηλή κατάταξη αξιολόγησης του εαυτού του, και ύστερα υποτάσσεται στην αυθεντία τους· δηλαδή, προκαλεί την πλάνη και μετά την πιστεύει.

Πρέπει να παραδεχτούμε λοιπόν ότι οι ματαιόδοξοι άνθρωποι επιθυμούν να ευχαριστήσουν όχι τόσο τους άλλους όσο τους εαυτούς τους, και ότι μπορούν να φτάσουν στο σημείο να παραβλέψουν το όφελός τους κάνοντας το αυτό· γιατί κάνουν συχνά τους συνανθρώπους τους κακόβουλους, εχθρικούς, φθονερούς και επιβλαβείς απέναντί τους, επειδή απλώς θέλουν να δίνουν στους εαυτούς τους ευχαρίστηση, αυτοϊκανοποίηση.

Φρειδερίκος Νίτσε, Ανθρώπινο πολύ ανθρώπινο, 1

(ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ, σελ. 108-109)