Πότε η Πολιτεία κινδυνεύει και πότε χάνεται

«Αν ο λαός δεν μάθει τι είναι καλό και τι κακό από κάποιον στον οποίο μπορεί να έχει εμπιστοσύνη, η Πολιτεία βρίσκεται σε κίνδυνο. Αλλά όταν συμβεί ότι ένας λαός δεν έχει εμπιστοσύνη σε κανέναν, διότι εξηπατήθη πολλές φορές, τότε η Πολιτεία χάνεται …

Θέλετε να ξέρετε τι είναι δύσκολο ή εύκολο για να πείσετε έναν λαό; Εάν παρουσιάσετε επίφαση εθνικής υπερηφάνειας ή πλουτισμού, τίποτε το πιο εύκολο για να πείσετε το πλήθος, ακόμη και αν ο χαμός της δημοκρατίας και η καταστροφή της χώρας κρύβονται πίσω από αυτή την ωραιοφανή πρόσοψη. Τίποτε, αντιθέτως, το πιο δύσκολο αν του προβάλλετε αδυναμίες η εμφανή απώλεια, παρ’ όλο ότι αυτό θα εσήμαινε την πραγματική σωτηρία ή το συμφέρον του κράτους. Γι΄ αυτό που λέγω, έχω χίλια παραδείγματα από την αρχαία και σύγχρονη Ιστορία». 

(Μακιαβέλλι, Discorsi, A, LIII)

Ν. Α. Καλογερόπουλου, Ο Ηγέτης κατά τον Μακιαβέλλι

(ΕΚΔΟΣΗ “ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ”, 1989, σελ. 71)