Οι ανθρώπινες δραστηριότητες

Υπάρχουν δραστηριότητες των ανθρώπων, όπου μια συγκεκριμένη ενέργεια έχει με βάση όλα τα άλλα αρχικά δεδομένα, ένα και μόνο αποτέλεσμα. Σύμφωνα δηλαδή με τη μαθηματική ορολογία υπάρχει μονοσήμαντη αντιστοιχία ανάμεσα στη συγκεκριμένη ενέργεια και το συγκεκριμένο αποτέλεσμα, …

Υπάρχουν ύστερα άλλες δραστηριότητες των ανθρώπων, όπου μια συγκεκριμένη ενέργεια μπορεί να έχει, με βάση όλα τα άλλα αρχικά δεδομένα όχι ένα αλλά περισσότερα αποτελέσματα πεπερασμένου ή και άπειρου πλήθους. Ο παράγοντας της τύχης παρεμβαίνει τότε για να καθορίσει ποιο απ’ αυτά τα συγκεκριμένα αποτελέσματα θα επακολουθήσει ύστερα από μια συγκεκριμένη μας ενέργεια. Η κατάσταση δεν είναι όμως πάντα τόσο απελπιστική όσο φαίνεται από πρώτη ματιά. Μια καλύτερη γνώση του φαινομένου μας επιτρέπει πολλές φορές να προσδιορίσουμε πόσες πιθανότητες υπάρχουν να εμφανιστεί το καθένα από τα ενδεχόμενα αποτελέσματα.

Και τα δύο παραπάνω είδη δραστηριοτήτων μπορούμε να τα ενοποιήσουμε θεωρώντας ότι το πρώτο είδος αποτελεί ειδική περίπτωση του δευτέρου.

Ο αγώνας του ανθρώπου εναντίον της φύσης για την ικανοποίηση των αναγκών του αποτελεί δραστηριότητα που υπάγεται στα δύο παραπάνω είδη. Κι αληθινά ο άνθρωπος κατά την επιδίωξη ενός δεδομένου σκοπού υπολογίζει ποιοι είναι οι τρόποι ενέργειας που θα μπορούσε να ακολουθήσει … ώστε να πετύχει πληρέστερα και με μεγαλύτερη εξοικονόμηση πόρων και εργασίας τον επιδιωκόμενο σκοπό.

Περνάμε τώρα σ’ ένα άλλο είδος ανθρώπινης δραστηριότητας. Πρόκειται πια όχι για τον αγώνα εναντίον της φύσης, αλλά για τον αγώνα μεταξύ λογικών όντων, που έχουν διαφορετικά, αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα ή που το καθένα τους επιδιώκει να επικρατήσει πάνω στο άλλο. Εδώ πια, το αποτέλεσμα της ενέργειας του ενός από τους δύο ανθρώπους (ή της μιας από τις δύο ομάδες ανθρώπων) καθορίζεται και από το συνδυασμό των δύο αποφάσεων, μάλλον από τη σύγκρουση των αποφάσεων αυτών των δύο αντιπάλων.

Φυσικά και εδώ το αποτέλεσμα της κάθε ενέργειας του ενός ανθρώπου δε βρίσκεται σε μονοσήμαντη απλώς αντιστοιχία με τη δεδομένη αυτή ενέργεια – και μάλιστα για δύο τώρα λόγους: πρώτο, διότι κάθε ενέργεια της μιας πλευράς μπορεί να συνδυαστεί κατά κανόνα όχι με μια, αλλά με περισσότερες ενέργειες της άλλης πλευράς. Δεύτερο, διότι και από κάθε μεμονωμένο συνδυασμό ενός τρόπου ενέργειας της μιας πλευράς με έναν τρόπο ενέργειας της άλλης πλευράς μπορεί να προκύψει όχι ένα, αλλά περισσότερα αποτελέσματα …

Υπάρχει ένα είδος παιγνιδιών που αποτελούν απομίμηση του τελευταίου αυτού είδους δραστηριότητας των ανθρώπων, δηλαδή του αγώνα μεταξύ δύο αντιπάλων λογικών όντων (ή δύο αντιπάλων ομάδων λογικών όντων) … Τέτοιου είδους παιχνίδια είναι το σκάκι, η ντάμα, η τρίλιζα κ.α. Αυτά συνήθως τα λέμε τεχνικά παιγνίδια, διότι οι ενέργειες («κινήσεις») των παιχτών εξαρτώνται από τη δική τους απόφαση, που υποτίθεται ότι είναι αδέσμευτη από παράγοντες άλλους έξω από τους κανόνες του παιχνιδιού …

Υπάρχουν ύστερα τα τυχερά τεχνικά παιγνίδια. Τέτοια είναι τα περισσότερα παιχνίδια που παίζονται με τράπουλα ή ζάρια. Και σ’ αυτά επίσης η κάθε «κίνηση» είναι αποτέλεσμα μιας απόφασης του παίχτη, …

Και οι δύο πιο πάνω κατηγορίες παιχνιδιών (τεχνικά παιγνίδια και τυχερά τεχνικά παιγνίδια) όπου παίζουν μεγαλύτερο ή μικρότερο ρόλο στην έκβαση του παιγνιδιού οι αποφάσεις των παικτών στις κινήσεις που θα γίνουν, ονομάζονται στρατηγικά παιγνίδια ή στρατηγικά παίγνια.

Υπάρχουν τέλος τα καθαρά τυχερά παιγνίδια. Σ’ αυτά οι κινήσεις του κάθε παίκτη αποφασίζονται από τον παράγοντα τύχη και μόνο. Παράδειγμα τέτοιου παιχνιδιού είναι τα «ζάρια» (μπαρμπούτι). Τέτοια είναι και μερικά απλοϊκά παιγνίδια με ζάρια που παίζουν τα παιδιά. Τα παιγνίδια αυτά αποτελούν εντελώς επιφανειακή απομίμηση του αγώνα ανάμεσα σε λογικά όντα με μόνη ομοιότητα ότι συμμετέχουν σ’ αυτά δύο αντίπαλοι.

Κώστας Φιλίνης, Θεωρία των Παιγνίων και Πολιτική Στρατηγική

(ΘΕΜΕΛΙΟ, 2008, σελ. 19-23)