Ύπνος και αϋπνία

Ο ύπνος είναι ο τρόπος συμπεριφοράς με τον οποίο ο οργανισμός ικανοποιεί την ανάγκη για ανάπαυση ή πιο ειδικά την ανάγκη να κοιμηθεί. Ένας ήρεμος ύπνος, χωρίς όνειρα, αντιστοιχεί στην πληρέστερη μείωση της έντασης στην οποία μπορεί φυσιολογικά να καταλήξει ένας ζωντανός οργανισμός. Ο κοιμώμενος δεν θέλει πλέον να γνωρίζει τίποτα από την πραγματικότητα. Ο ύπνος συνιστά έτσι μια κατάσταση σχετικής αδυναμίας του Εγώ, και μια σχετική ενδυνάμωση των κινήτρων που προέρχονται από το Εκείνο και το Υπερεγώ. Γενετικά ο Φρόυντ του έδωσε την έννοια της επιστροφής στην ύπαρξη πριν τη γέννηση: 

«Δημιουργούμε για τον εαυτό μας συνθήκες απόλυτα ανάλογες με εκείνες της ύπαρξης: ζεστασιά, σκοτάδι, απουσία ερεθισμάτων, κάποιοι από εμάς κουλουριάζονται, μια στάση ανάλογη με αυτή που είχαν μέσα στα σπλάχνα της μητέρας τους». 

Ο ύπνος λοιπόν προϋποθέτει την κυριαρχία της επιθυμίας για ύπνο και την αποδυνάμωση των άλλων επιθυμιών. Κατά συνέπεια, οι διαταραχές του ύπνου, ο ύπνος που ξεκουράζει ελάχιστα ή η απουσία ύπνου προκύπτουν από την ανάδυση διαταρακτικών εντάσεων. Ο μηχανισμός σε ορισμένες αϋπνίες είναι εμφανής, καθώς ο ύπνος διαταράσσεται από εξωτερικά ερεθίσματα ή από οξείες και συνειδητές ανησυχίες από μια προσμονή φορτισμένη με ευχάριστα ή επώδυνα ερεθίσματα, μια σεξουαλική διέγερση χωρίς ικανοποίηση, ένα καταπιεσμένο θυμό. Στις λιγότερο εμφανείς περιπτώσεις, η διαταραχή έχει την προέλευσή της σε απωθημένες επιθυμίες ή συναισθήματα, συχνά στον συνδυασμό ενός πειρασμού και του φόβου τιμωρίας, για παράδειγμα φόβος αυνανισμού και μόλυνσης, φόβος να σκοτώσει και να σκοτωθεί. Η προσωρινή αποδυνάμωση του Εγώ μπορεί αυτή καθεαυτή να προκαλεί φόβο, με την έννοια ότι καθιστά τον κοιμώμενο λιγότερο ικανό να αμυνθεί ενάντια σε μια πραγματικότητα ελάχιστα ικανοποιητική ή ενάντια σε επώδυνες εντάσεις.  

Daniel Lagache, Η ψυχανάλυση

(ΤΟ ΒΗΜΑγνώση, 2007, σελ. 58-59)