Απόκρυψε τις προθέσεις σου

Να μην αποκαλύπτεις ποτέ τα κίνητρα των πράξεων σου, ώστε οι γύρω σου να βρίσκονται στο σκοτάδι και να αμφιβάλλουν για το τι πρόκειται να κάνεις. Αν δεν έχουν καμία ένδειξη για τους σκοπούς σου, δεν μπορούν να πάρουν αμυντικά μέτρα. Αποπροσανατόλισέ τους όσο περισσότερο μπορείς, ρίξε στάχτη στα μάτια τους και όταν πια συνειδητοποιήσουν τις προθέσεις σου θα είναι πολύ αργά.

Το 1850 ο νεαρός Ότο φον Μπίσμαρκ, τριάντα πέντε ετών, ήταν βουλευτής της πρωσικής βουλής και βρισκόταν σε μια κρίσιμη καμπή της καριέρας του. Τα θέματα της ημέρας περιελάμβαναν την ενοποίηση των πολλών κρατών (και της Πρωσίας) στα οποία ήταν διαιρεμένη τότε η Γερμανία και τον πόλεμο εναντίον της Αυστρίας. Η Αυστρία, ο ισχυρός γείτονας στα νότια σύνορα, έλπιζε ότι τα κράτη της Γερμανίας θα παρέμεναν αδύναμα και σε περίπτωση που επιχειρούσαν να ενωθούν απειλούσε ότι θα επέμβαινε. Ο πρίγκιπας Γουίλιαμ, ο επόμενος στη γραμμή διαδοχής του πρωσικού θρόνου, ήταν υπέρ του πολέμου και η βουλή η οποία τον υποστήριζε ήταν έτοιμη να υποστηρίξει οποιαδήποτε κινητοποίηση στρατευμάτων. Οι μόνοι που αντιτάσσονταν στην ιδέα του πολέμου ήταν ο βασιλιάς, ο Φρειδερίκος Γουίλιαμ ο 4^ος, και οι υπουργοί του, οι οποίοι προτιμούσαν να συμβιβαστούν με τους ισχυρούς Αυστριακούς.

Από την αρχή μέχρι το τέλος της καριέρας του ο Μπίσμαρκ υπήρξε ένας πιστός και ένθερμος υποστηρικτής της πρωσικής υπεροχής και ισχύος. Ονειρευόταν να ενώσει τη Γερμανία, να πολεμήσει εναντίον της Αυστρίας και να ταπεινώσει τη χώρα αυτή, η οποία είχε κρατήσει τη Γερμανία διαιρεμένη για τόσο μεγάλο διάστημα. Σαν πρώην στρατιώτης έβλεπε τον πόλεμο ως μια ένδοξη υπόθεση. Όπως και να το κάμουμε, αυτός ήταν ο άνθρωπος που χρόνια αργότερα θα έλεγε: «Τα μεγάλα ερωτήματα της εποχής θα απαντηθούν όχι με λόγους και ψηφίσματα, αλλά με σίδερο και αίμα».

Αν και ήταν παθιασμένος πατριώτης και λάτρης της στρατιωτικής ισχύος ο Μπίσμαρκ εκφώνησε ένα λόγο στη Βουλή, στο αποκορύφωμα του πολεμικού πυρετού, ο οποίος εξέπληξε όσους τον άκουσαν. «Αλλοίμονο στον πολιτικό», είπε, «ο οποίος κάνει πόλεμο χωρίς κάποιο λόγο ο οποίος θα ισχύει και αφού τελειώσει ο πόλεμος! Μετά τον πόλεμο, όλοι θα δείτε αυτά τα ερωτήματα με άλλο μάτι. Θα έχετε τότε το κουράγιο να στραφείτε στον αγρότη που σκέφτεται τις στάχτες του αγροκτήματος του, στον άντρα που θα σακατευτεί, στον πατέρα που θα χάσει τα παιδιά του;» Ο Μπίσμαρκ όχι μόνο συνέχισε να μιλάει για το παράλογο αυτού του πολέμου, αλλά το πιο περίεργο απ’ όλα, επαίνεσε την Αυστρία και δικαιολόγησε τις ενέργειες της. Κάτι τέτοιο ήταν αντίθετο με ότι αντιπροσώπευε. Οι συνέπειες ήταν άμεσες. […] Τελικά επικράτησε η άποψη του Βασιλιά και των υπουργών του και απετράπη ο πόλεμος.

Μερικές εβδομάδες μετά τον περιβόητο λόγο του Μπίσμαρκ, ο βασιλιάς ευγνώμων απέναντι του διότι είχε μιλήσει υπέρ της ειρήνης, τον έκανε υπουργό. Μερικά χρόνια αργότερα έγινε πρωθυπουργός της Πρωσίας. Τελικά με την ιδιότητά του αυτή, οδήγησε τη χώρα του και το φιλειρηνικό βασιλιά σε πόλεμο κατά της Αυστρίας, κατατροπώνοντας την πρώην αυτοκρατορία και δημιουργώντας ένα ισχυρό γερμανικό κράτος με την Πρωσία επικεφαλής.

Ερμηνεία 

Την εποχή που εκφώνησε το λόγο του, το 1850, ο Μπίσμαρκ έκανε αρκετούς υπολογισμούς. Πρώτον, αντιλήφθηκε ότι οι πρωσικές ένοπλες δυνάμεις […] δεν ήταν έτοιμες για πόλεμο. […] Δεύτερον, αν ο πόλεμος κατέληγε σε ήττα και ο Μπίσμαρκ τον είχε υποστηρίξει, θα διακινδύνευε την καριέρα του. […] Ο Μπίσμαρκ σίγουρα ήταν ένας από τους εξυπνότερους πολιτικούς που έζησαν ποτέ, ένας αριστοτέχνης της στρατηγικής και του δόλου. Κανείς δεν μπόρεσε να υποπτευθεί τι σχεδίαζε σε αυτή την περίπτωση. Αν είχε ανακοινώσει τις πραγματικές του προθέσεις και ισχυριζόταν ότι θα ήταν καλύτερα να περίμεναν τώρα και να πολεμούσαν αργότερα, δεν θα κατάφερνε να επιβάλλει την άποψή του, από τη στιγμή που οι περισσότεροι πρώσοι ήθελαν πόλεμο και πίστευαν, λανθασμένα, ότι ο στρατός τους ήταν ανώτερος από τον στρατό των Αυστριακών. […] Με το να είναι τελείως ανειλικρινής και με το να φέρεται παραπλανητικά, κατάφερε και τους εξαπάτησε όλους, απέκρυψε το σκοπό του και απέκτησε αυτό που ήθελε.

Τα κλειδιά της δύναμης

Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι ανοιχτά βιβλία. Λένε αυτό που αισθάνονται, ξεστομίζουν τις γνώμες τους με κάθε ευκαιρία που τους δίνεται και διαρκώς αποκαλύπτουν τα σχέδιά τους και τις προθέσεις τους. […] Απαιτείται προσπάθεια για να ελέγξει κανείς τη γλώσσα του και να μεθοδεύσει τι αποκαλύπτει. […] πολλοί πιστεύουν ότι αν είναι ειλικρινείς και ευθείς, θα κερδίζουν τις καρδιές των ανθρώπων και θα δείχνουν τον καλό τους χαρακτήρα. Παραπλανούνται οικτρά. Η εντιμότητα είναι στην ουσία ένα στομωμένο εργαλείο το οποίο σε ματώνει περισσότερες φορές από ότι κόβει αυτό που θέλεις να κόψεις. Η ειλικρίνεια σου είναι πολύ πιθανόν να προσβάλλει τους ανθρώπους. Επομένως, είναι πολύ πιο σωστό να προσαρμόζεις τα λόγια σου και να λες στους ανθρώπους αυτά που θέλουν να ακούσουν, αντί να τους λες ορθά κοφτά αυτά που αισθάνεσαι ή σκέπτεσαι. Ακόμη σπουδαιότερο, αν είσαι ευθύς, καταντάς προβλέψιμος και κοινότοπος και είναι σχεδόν αδύνατον να σε σεβαστούν ή να σε φοβηθούν, διότι ένα άτομο το οποίο δεν είναι ικανό να εμπνεύσει τέτοια αισθήματα δεν θα αποκτήσει δύναμη.

Robert Green - Joost Elffers, ΔΥΝΑΜΗ: οι 48 νόμοι της

(ΕΣΟΠΤΡΟΝ, 2000, σελ. 51-54)