Η πλήξη

Η ζωή παρουσιάζεται αρχικά ως μια αποστολή: η αποστολή να μπορεί κανείς να συντηρήσει τη ζωή του, να κερδίσει τα προς το ζην. Εκπληρώνοντας κανείς τον συγκεκριμένο στόχο, αυτό που αποκομίζει είναι η αίσθηση ενός βάρους· και τότε εμφανίζεται ένας δεύτερος στόχος για τον άνθρωπο: να κάνει κάτι προκειμένου να διώξει την πλήξη που καραδοκεί σαν αρπακτικό δίπλα από κάθε ασφαλή ζωή. Επομένως, ο πρώτος στόχος είναι να κερδίσει κανείς κάτι, και ο δεύτερος να απαλλαγεί από την επίγνωση όσων έχει κερδίσει, για να αποφύγει να του γίνουν βάρος.

Το γεγονός ότι η ανθρώπινη ζωή είναι ένα λάθος αποδεικνύεται επαρκώς από την απλή διαπίστωση πως ο άνθρωπος αποτελεί ένα συνονθύλευμα δύσκολα ικανοποιούμενων αναγκών· ότι η ικανοποίησή τους δεν επιφέρει τίποτε πέρα από μια ανώδυνη κατάσταση που τον παραδίδει στην πλήξη· και ότι η πλήξη – που δεν είναι τίποτε άλλο από το αίσθημα του κενού της ύπαρξης – αποτελεί άμεση απόδειξη πως η ύπαρξη καθεαυτήν δεν έχει καμία αξία. Διότι αν η ζωή, η επιθυμία για την οποία συνιστά την ουσία και την ύπαρξη μας, κατείχε καθεαυτήν μια θετική αξία και ένα πραγματικό περιεχόμενο, η πλήξη  δεν θα υπήρχε: θα νιώθαμε πληρότητα και ικανοποίηση από την ύπαρξη και μόνο. Όπως έχουν τα πράγματα, δεν απολαμβάνουμε την ύπαρξη μας παρά μόνο όταν μοχθούμε για να κατακτήσουμε κάτι -και στην περίπτωση αυτή η απόσταση και οι δυσκολίες που παρεμβάλλονται ανάμεσα σε εμάς και στο αντικείμενο της επιθυμίας μας μας κάνουν να νομίζουμε πως ο στόχος που έχουμε θέσει θα μας ικανοποιήσει μόλις επιτευχθεί (ψευδαίσθηση που σβήνει μόλις πετύχουμε αυτό που θέλουμε)-, ή όταν καταπιανόμαστε με μια καθαρά πνευματική δραστηριότητα – στην περίπτωση αυτή απομακρυνόμαστε από τη δίνη της ζωής για να μπορέσουμε να τη δούμε από απόσταση, σαν θεατές ενός έργου. Ακόμα και η σαρκική απόλαυση συνίσταται σε μια διαρκή προσπάθεια και παύει μόλις εκπληρωθεί.

Όταν δεν καταπιανόμαστε με τα παραπάνω, αλλά προσανατολιζόμαστε στην ύπαρξη καθεαυτήν, μας καταλαμβάνει η συναίσθηση της αναξιότητας και της ματαιότητας μας. Κι αυτό είναι το συναίσθημα που ονομάζουμε πλήξη.

Αρτούρ Σοπενχάουερ, Περί της ματαιότητας της ύπαρξης. Από τον τόμο Αρτούρ Σοπενχάουερ, Για τη δυστυχία του κόσμου.

(ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ, 2013, σελ. 49-52)