Η δίαιτα του Νίτσε

Με εντελώς διαφορετικό τρόπο ενδιαφέρομαι για ένα ζήτημα, από τι οποίο η «σωτηρία της ανθρωπότητας εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό απ’ ότι οποιαδήποτε παραδοξολογία των θεολόγων: το ζήτημα της διατροφής. Μπορεί κανείς, χάριν ευκολίας, να το διατυπώσει ως εξής: «Πως ακριβώς πρέπει εσύ να διατρέφεσαι για να φτάσεις στο μάξιμουμ της δύναμης σου, της virtu[1] σου, με την έννοια που είχε στην περίοδο της Αναγέννησης, της απαλλαγμένης από μοραλίνη[2] αρετής σου;» […]

Στην πραγματικότητα, μέχρι την πολύ ώριμη ηλικία μου έτρωγα πάντα άσχημα –για να μιλήσω με ηθικούς όρους, έτρωγα «απρόσωπα», «ανιδιοτελώς», «αλτρουιστικά», προς σωτηρίαν των μαγείρων και άλλων χριστιανών αδελφών. Μέσω της κουζίνας της Λειψίας, παραδείγματος χάρη, την ίδια περίοδο που άρχισα να μελετώ τον Σοπενχάουερ (1865), απαρνήθηκα τη «θέλησή μου για ζωή». Το να καταστρέφεται ακόμα και το στομάχι σου ώστε να λαμβάνει ανεπαρκή τροφή – μου φαίνεται πως η εν λόγω κουζίνα λύνει αυτό το πρόβλημα με εκπληκτικό τρόπο. Αλλά η Γερμανική κουζίνα γενικά – και τι δε βαραίνει τη συνείδησή της! Η σούπα πριν από το κυρίως γεύμα· τα παραβρασμένα κρέατα, τα αλευρωμένα και μαγειρεμένα σε λίπος λαχανικά· […] Αν συνυπολογίσει κανείς και την πραγματικά κτηνώδη ανάγκη των αρχαίων για ποτό, και οπωσδήποτε όχι μόνο των αρχαίων Γερμανών, θα καταλάβει και από πού κατάγεται το γερμανικό πνεύμα – από διαταραγμένα σπλάχνα …  Το γερμανικό πνεύμα είναι μια δυσπεψία, δεν καταφέρνει να φέρει τίποτα εις πέρας. Αλλά και η αγγλική δίαιτα, η οποία, σε σύγκριση με τη γερμανική, ακόμα και με τη γαλλική, είναι ένα είδος «επιστροφής στη φύση», δηλαδή στον κανιβαλισμό, μου προκαλεί ενστικτωδώς βαθιά αποστροφή· […] Η καλύτερη κουζίνα είναι του Πιεμόντε.

Τα αλκοολούχα ποτά με βλάπτουν· ένα ποτήρι κρασί ή μπύρα την ημέρα είναι υπεραρκετό για να μετατρέψει τη ζωή μου σε «κοιλάδα των δακρύων» […]  Όταν ήμουν μικρός, αρχικά πίστευα ότι το να πίνει κανείς κρασί, όπως και να το καπνίζει, ήταν απλώς μια ματαιοδοξία των νεαρών και αργότερα μια κακή συνήθεια. […] Για να πιστεύω ότι το κρασί ευφραίνει, θα έπρεπε να είμαι χριστιανός, δηλαδή να πιστεύω ακριβώς αυτό που για μένα είναι ένας παραλογισμός. Περιέργως, ενώ οι μικρές, πολύ αραιωμένες δόσεις αλκοόλ με αποσυντονίζουν εντελώς, όταν πίνω ισχυρές δόσεις, σχεδόν μεταμορφώνομαι σε ναυτικό. […] Αργότερα, στο μέσον της ζωής μου, αποφάσισα, ασφαλώς, να στραφώ με ολοένα και μεγαλύτερη αυστηρότητα εναντίον κάθε είδους οινο- «πνευματώδους» ποτού […] δεν θα μπορούσε παρά να συμβουλεύσω με θέρμη όλες τις πλέον πνευματικές φύσεις να απέχουν εντελώς από το αλκοόλ. Το νερό είναι αρκετό […] 

Μια δύο υποδείξεις ακόμα από την ηθική μου. Ένα πλούσιο γεύμα είναι πιο ευκολοχώνευτο από ένα πολύ μικρό. Το να τεθεί σε λειτουργία το στομάχι στο σύνολό του αποτελεί βασική προϋπόθεση μιας καλής πέψης. Πρέπει κανείς να γνωρίζει το μέγεθος του στομάχου του. Για τον ίδιο λόγο πρέπει να αποφεύγονται εκείνα τα παρατεταμένα γεύματα […] Όχι ενδιάμεσα γεύματα, όχι καφές: ο καφές μας σκοτεινιάζει. Το τσάι είναι ευεργετικό μόνο το πρωί. Λίγο αλλά πολύ δυνατό· […]

Να κάθεστε όσο το δυνατό λιγότερο· μην εμπιστεύεστε καμία σκέψη που δε γεννιέται στο ύπαιθρο και ενώ κινείστε ελεύθερα […] Η ακινησία -το έχω ήδη πει- είναι η πραγματική αμαρτία εναντίον του αγίου πνεύματος. 

Φρίντριχ Νίτσε, Γιατί είμαι τόσο σοφός

(ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ, 2013, σελ. 64-70)

---

[1] Κατά λέξη (από το πρόθεμα vir = άνδρας) virtue σήμαινε, προτού λάβει τη σημασία της αρετής, ανδρεία. Υπ’ αυτή την έννοια, όταν διαβάζουμε, για παράδειγμα, στον Μακιαβέλλι τη λέξη αυτή, δεν πρέπει να αντιλαμβανόμαστε μια αρετή χριστιανική ή ακόμα και ανθρωπιστικού τύπου, όμως ούτε και μια μεσαιωνικού τύπου γενναιότητα. Η virtue του Ηγεμόνα σημαίνει την ικανότητα του να σταθμίζει και να αξιοποιεί όλες τις δυνατότητες, φυσικές και πνευματικές.

[2] Δηλαδή της αρετής που έχει απαλλαγεί από κάθε ηθική υποκρισία. Ο όρος «μοραλίνη» (moralin) αποτελεί νεολογισμό του Νίτσε.