Οι διαχρονικές εκτιμήσεις και συμβουλές του Θουκυδίδη

Η ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, όπως μας πληροφορεί ο ίδιος ο Θουκυδίδης, σχεδιάστηκε έτσι ώστε να διαβάζεται στην αιωνιότητα:

[…] Θα είμαι ικανοποιημένος αν το έργο μου κριθεί ωφέλιμο από όσους θελήσουν να έχουν ακριβή γνώση των γεγονότων που συνέβησαν και εκείνων που πρόκειται να συμβούν στο μέλλον, τα οποία, από την πλευρά της ανθρώπινης φύσης θα είναι όμοια ή παραπλήσια. Έγραψα την Ιστορία μου για να μείνει αιώνιο κτήμα των ανθρώπων και όχι σαν έργο επίκαιρου διαγωνισμού για ένα πρόσκαιρο ακροατήριο.

Θουκυδίδου Ιστορία, Α 22

 […]

Το έργο του Θουκυδίδη επιτρέπει τη "θεωρητική αφαίρεση", αφού βρίθει "γενικών κρίσεων" και εκτιμήσεων, πάνω στις οποίες στηρίζεται η διατύπωση επιμέρους υποθέσεων. Αξίζει να σταχυολογήσει κανείς ορισμένες απ’ αυτές:

v  Στην αρχή κάθε πολέμου οι άνθρωποι δείχνουν μεγαλύτερο ενθουσιασμό (Β 8).

v  Η κυριαρχία στη θάλασσα είναι τεράστιο πλεονέκτημα (Α 143).

v  Ο πόλεμος γίνεται λιγότερο με όπλα και περισσότερο με χρήματα (Α 83).

v  Δεν υπάρχει ισχυρότερος δεσμός μεταξύ πόλεων ή ιδιωτών από το κοινό συμφέρον (Α 124).

v  Στον πόλεμο οι ευκαιρίες δεν περιμένουν (Α142).

v  Τα του πολέμου είναι άδηλα (Β 11).

v  Όσο γίνεται μακρύτερος [ο πόλεμος], τόσο η έκβασή του καταντάει να εξαρτάται από τυχαία περιστατικά (Α 78).

Μια κατηγορία ¨γενικών κρίσεων¨ αποτελούν οι κανόνες πρακτικής φιλοσοφίας που έχουν το χαρακτήρα ¨συνταγών επιτυχίας¨. Οι συμβουλές αυτές έχουν διαχρονική αξία. Παραθέτουμε ορισμένες από αυτές:

v  Δύο στοιχεία είναι βλαβερά όταν πρέπει να λάβει κανείς μια ορθή απόφαση: η βιασύνη και ο θυμός (Γ 42).

v  Ζει ασφαλέστερα εκείνος ο οποίος δεν δημιουργεί στον εαυτό του αίτια μετάνοιας επειδή ευνόησε τους αντιπάλους του (Α 34).

v  Ακολουθούν την πιο σωστή πολιτική όσοι απέναντι των ίσων δεν υποχωρούν, απέναντι των ισχυρότερων συμπεριφέρονται με φρόνηση και απέναντι των κατωτέρων είναι μετριοπαθείς (Ε 111).

v  Στον πόλεμο η σωφροσύνη και η αφθονία χρημάτων είναι οι κύριοι συντελεστές της επιτυχίας (Β 13).

v  [Οι φρόνιμοι] είναι πρόθυμοι να βάλουν τέρμα στον πόλεμο όταν έχουν την υπεροχή (Δ 18).

v  Δεν πρέπει, όπως το έχουμε συνήθεια, να δεχόμαστε σύμμαχους τους οποίους πρέπει να βοηθούμε αν βρεθούν στην ανάγκη, αλλά οι οποίοι καμιά δεν μπορούν να μας δίνουν βοήθεια σε ώρα δικής μας ανάγκης (Ζ 13).

v  Φρόνιμοι είναι εκείνοι που ξέρουν ότι ο πόλεμος δεν περιορίζεται στα όρια που εκείνοι θέλουν να του επιβάλουν, αλλά ότι η τύχη οδηγεί την πορεία του (Δ 18).

v  Φρόνιμοι είναι όσοι προστατεύουν τις επιτυχίες τους από το αμφίσημο της τύχης (Δ 18).

 Αθανάσιος Πλατιάς, Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγική στον Θουκυδίδη

(ΕΣΤΙΑ, 2000, σελ. 15-17)